phòng-phong, làm xứ rất tốt, kỵ dùng với đào, mận, thịt chim bồ-câu và thịt
chim sẻ.
Chiết-truật tức là vân-truật, bởi sức phân bón xới củ tốt và lớn mập,
hấp-chuật tức cẩu-đầu-truật, gầy nhỏ khô táo trắng, nhưng nếu được khí đất
sung túc còn hơn vân-truật. Cấm những bệnh xuyễn thở, thương-hàn, động-
khí, khoảng rốn phân phật máy động, và âm khí hao hư táo và khát, tiểu tiện
đầm đìa, thì không nên dùng. Chủ : thấu kỹ nước gạo và ngâm để một đêm,
cắt miếng phơi khô sao vàng già, nên dùng làm thuốc tu bổ chân-âm thì sao
bằng sữa người, dùng để chỉ tả thì sao bằng đất vách đằng đông (lâu năm)
làm thuốc chữa đầy chướng, thì sao bằng trấu. Xét : bạch-truật, ngọt và âm,
được khí-thổ sung túc, là thuốc bổ độc nhất cho tì, vị, người ta ca tụng bạch-
truật, quí như vàng, thơm như ngọc, ngoài cản trăm tà trong đầy 6 phủ, xét
kỹ những bổ ích của các loại thảo-mộc, đều kém truật rất xa, mỗi lần gặp
bệnh nặng nguy hư tổn lớn, nguyên khí muốn lìa và đứt (tuyệt) nhờ vị thơm
tho này để bổ sung trong khí, giữ được nguyên-khí đều lập được kỳ công,
không kém nhân-sâm. Chỉ có riêng tính khan táo, uống nhiều không khỏi lo
vì được một bên, mất một bên. Nghĩ người xưa như phương lý-chung, truật-
phụ đều lấy làm quân. Các phương bổ-hư tục tuyệt (tiếp nối cho khỏi nguy)
đều lấy làm tá, không hiểu dùng như thế nào.
(Tham-khảo) (Hòa-hán) : có tên là bạch-đại-thị.
(Nhật-hoa) : tên là Ngật-lực-già.
(Cương-mục) : tên là mã-kế. Hình : bạch-truật cây cao 3 thước hơn, lá
nhọn tròn hình trứng, cứng thẳng có lông nhỏ, đuôi tầu lá có chỗ khuyết như
rách, chất lá cứng sắc xanh màu lục, hơi có răng cưa, cây và cành ngoài vỏ
sắc nâu, bên trong sắc vàng trắng mùa xuân nẩy mầm, hạ nở hoa sắc tía
nhạt, tựa hoa-kế có gai, có khi sắc vàng trắng, nhập-phục thì thành quả, đến
thu thì cành héo khô, củ gốc như gừng, bên củ có rễ nhỏ, vỏ củ hơi đen,
trong ruột trắng vàng có chất nước sắc tía, cây truật hay sinh trên đồi núi, hai
bên lá mọc cân đối nhau hơi có lông, đỉnh nhọn cây thì có hoa. Truật có rất
nhiều thứ, nhưng truật lấy nhân công giồng, vỏ đỏ và củ lớn, cho nên khí vị
nặng và tục. Truật trời sinh thì có khí vị thanh tao thơm tho, nhưng hình nhỏ,
