có cổ hạc thực dài, trong có đốm chu-sa trên đầu có râu, vị ngọt có hương
thơm mát, truật nếu càng trắng càng tốt, càng ướt dẻo càng hay, giã-truật gầy
mà chất dẻo mùi ngọt sắc tía da nhỏ mứt, củ chồng chất, ngọn mềm và tròn,
có đầu phượng cổ hạc, cắt trong củ có đốm đỏ như chu-sa, ngửi thơm mát.
Bạch-truật sản ở Triết-giang, Ninh-ba là vân-đầu truật, thiên-sinh-truật sản ở
Giang-tây, Tu-thủy, giã-truật cũng sản ở đấy, ư-truật sản ở ư-tiềm (Chiết-
giang) thái-nguyên truật sản ở Sơn-tây, cẩu-đầu-truật sản ở An-huy, tước-
truật, phiến-truật là truật cắt ra từng miếng khô táo, hồ-quảng-truật sản ở
Lưỡng-hồ và Lưỡng-quảng, còn tiên-cư-truật giã-truật, trướng-truật nhiều
thứ lắm. Chế : dùng sữa người để chế tinh thuốc, nếu bệnh ở tì thì sao với
đất vách lấy hơi đất để trợ tì. Tính : ngọt, ấm không độc. Chủ : bổ tì, hóa
thấp khí, thêm khí lực, sinh thêm huyết giúp cho chất tiêu hóa ở trong tràng
vị được gia tăng, vào trong máu làm cho mạch máu tuần hoàn được mau
chóng, huyết tố ở thận được nẩy nở, vì đó mà lợi được tiểu tiện, cho nên
dùng làm thuốc mạnh tì lợi đường thủy, giải nhiệt trị phong hàn, bị thấp tê,
chỉ mồ hôi trừ nhiệt.
(Tô-tụng) : phàm chung tiêu không chịu được thấp, thời không hạ lợi
(thấm tiết chạy xuống đường đại, tiểu), nên phải cần bạch-truật để khu trục
đường thủy mà làm bổ ích cho tì, nếu không có bạch-truật thì lấy gì mà trừ
thấp, không có chỉ-thực thì lấy gì mà tiêu bĩ, cho nên dùng chỉ-thực làm
quân, khi chế gia quất-bì, có hỏa gia hoàng-liên có đờm gia bán-hạ, có hàn
gia can-khương, mộc-hương, tiêu thực thì gia thêm mạch-nha thần-khúc.
(Nhập-môn thấp-loại) : truật là đục sắc trắng mà đục, mùi ngọt mà cay,
đắng mà không mãnh-liệt, người Tây-phiên gọi truật là ngật-lực-già, chủ trị
cũng như trên.
(Đông-y) : bản-thảo không phân bạch-truật và xương-truật, gần đây
người ta dùng bạch-truật để trừ phong ở ngoài da, mà chỉ mồ hôi, tiêu bĩ
tích, bổ ích cho vị, điều hòa ở bên trong, lợi cho huyết ở trung-tiêu lưng và
rốn.
20. Bạch-liễm
白蘞
