(Tham-khảo) : tính ngọt, ôn, không độc. Chủ : bổ thận, trị đau lưng,
tiết tinh (tinh khí tự nhiên tiết thoát ra) và chữa hư tổn lao yếu. Người xưa
hay dùng thứ có gai để trị phong làm sáng mắt rất tốt (thần-tiên-phương)
uống một thứ tật-lê, không phân đen hay trắng, lấy hạng cứng, rắn, mùa
xuân bỏ gai đi để dùng. Ngày xưa phần nhiều dùng tật-lê có gai để bổ thận,
chữa bệnh phong, về sau hay dùng xa-uyển-tật-lê, nấu thành cao rồi hòa vào
thuốc, công-dụng cũng gần giống nhau.
(Nhập-môn phong-loại) : tật là ghét, lê là gai đâm, tật-lê hay mọc ở
ngoài đường, người ta ghét vì hay có gai đâm vào chân nên đặt tên tật-lê,
không có độc. Chủ trị : chữa mọi bệnh phong, ung sang, mụn nhọt, ghẻ lở,
gãi ngữa, chữa bệnh điến-phong khắp mình, trẻ con mụn nhọt ở đầu mạch-
lươn, chốc lở, lại trị nhức đầu mắt mờ, lâu ngày đau mắt, ngạt mũi, tự nhiên
đau trong yết hầu, đau răng, rụng răng, phá huyết ứ thành hòn cục, đau
bụng, có hòn chạy lên chạy xuống, ho dữ chội ngược, phổi héo, ngực đầy
tức, thổ ra huyết, ra mủ, kiêm trị bệnh di-tinh, tiểu ra huyết, đàn bà đau vú,
bệnh đới hạ (khí hư), có thể thôi sinh (dục mau đẻ) và làm đọa thai, có hai
loại trắng và đen, làm thuốc dùng thứ đen sao bỏ gai. Bổ thận thì dùng sa-
uyển tật-lê bỏ vỏ lấy ruột (hột) hơi sao. Hợp dùng với ô-đầu làm xứ.
(Đông-y) : trị mọi bệnh phong, làm cho thân thể ngứa, nhức đầu, héo
phổi lại trị tạng thủy lạnh, làm cho tiểu tiện nhiều, chuyên chữa khí âm trong
thận. Bạch-tật-lê hay mọc ở ngoài đường hay đồng ruộng hoang, bò là ở mặt
đất, lá nhỏ quả có gai nhọn, trông tựa củ ấu nhưng nhỏ. Tháng 8, 9 lấy quả
phơi khô, sa-uyển tật-lê trông như quả cật con dê chuyên để bổ thận.
22. Bạch-thanh
白靑
(Tham-khảo) : có tên là bích-thanh, ngư-mục thanh thuộc loại đá,
thanh-thạch. Hình : tựa viên sắt tròn, sắc trắng mà lòng không rỗng, đập vỡ
trong sắc biếc, luyện với sắt thì biến như đồng, dùng để làm thuốc. Tính :
vị, ngọt, mặn, khí bình, không độc. Chủ : sáng mắt, ích lợi chín khiếu, chữa
bệnh điếc, trị tà khí ở dưới tim, làm người ta phải thổ, giết mọi thứ độc và
loại trùng, uống lâu thông được thần-minh và nhẹ mình.
