(Nhập-môn sang loại) : sản ở hang núi Dự-chuông, tròn như sắt đặc,
sắc trắng trong biếc, có thể dùng thay cho không-thanh, vị ngọt, chua, bình,
không độc. Chủ : chữa tà-khí ở dưới quả tim làm người ta hay thổ, uống lâu
nhẹ mình sống lâu.
23. Bạch-tiền
白前
(Tham-khảo) : có tên là bạch-lam, thấu-dược, sản ở Thanh-viễn Quảng-
đông là hạng tốt, Giang-tô cũng có, hay có của giả, hễ nhấm vào mồm thấy
lưỡi tê mà cay gắt là thực, nếu không chỉ là miếng phấn mỏng là của giả.
Cây bạch-tiền mọc kinh-niên cao hơn thước, lá tròn hình trứng ngược, trong
bé ngoài to, hoặc hình tròn bầu dục đầu lá nhọn, cuống lá mọc cân đối nhau,
khoảng mùa hạ, thu, nách lá nẩy hoa mỗi kẽ hai chùm độ mươi hoa, hoa
năm cánh nhỏ dài đều xoè ra, sắc trắng hay phớt đỏ. Củ sắc trắng dài hơn củ
tế-tân, cứng chắc chất giòn bẻ gẫy ngay. Tháng 2, 8 lấy củ phơi khô. Chế :
lấy nước cam-thảo ngâm một lúc lâu nướng khô để dùng cắt bỏ râu đi. Tính
: ngọt, hơi ôn, không độc. Chủ : tuyên thông trong phế giáng khí phế và hạ
đờm, khỏi ho, chữa khí nghịch lên ngực và nách (ách ngược) ho chội thốc
lên, mệt gần đứt hơi thở. Lược-khảo cây bạch-tiền hay mọc ở chỗ bến cát có
nước (không gần đường) hay gọi cây thạch-lam. Ngày nay người ta lấy cây
bò leo ở mặt đất vị đắng thì không phải, vì củ bạch-tiền giống củ bạch-vi
tính ôn, hơi bình hơn, Bạch-tiền và tế-tân chuyên rút nước và phong ở trong
khiếu phế, khác với bạch-vi mặn và hàn, chuyên làm tiết bớt táo nhiệt (khô
và nóng) ở trong phế và vị, lại không như tế-tân cay và luồn-lẫy chuyên
chữa khí hàn chìm ẩn ở thận và can. Kỵ : người không phải thực tà không
nên dùng.
(Nhập-môn nhiệt loại) : bạch-tiền vị đắng lạnh, chuyên chữa bệnh
thương-hàn thời-khí, trong ngoài đều nóng, hay chứng nửa trong nửa ngoài,
đờm đầy, bí, tức ngực và nách, trừ khí kết trong tim và bụng, nhức đầu hoa
mắt, đau đốt xương, ho xuyễn nôn ọe, hay bệnh nóng lạnh thông thường.
(Nhập-hoa) : dùng để an thai trị trẻ con cam-khí, phá hòn cục kết tích,
mở vị cho ăn được nhiều. Là thuốc để tiêu đờm hạ khí, tẩy trừ cái cũ đem lại
