từng phẫn nộ. "Nợ quốc gia, cùng tất cả những thuế khóa và cờ bạc thuộc
về nó," Cobbett tuyên bố trong tác phẩm Rural Rides (Những chuyến đi
nông thôn, 1830), "có xu hướng tự nhiên là rút của cải từ đại đa số nhân
dân... cho lợi ích của một thiểu số."
Ông cảnh báo rằng nếu không có
cải cách chính trị, đất nước sẽ nằm trong tay "một số người mà tiền vay từ
họ được dùng để duy trì hệ thống kinh khủng này... những kẻ môi giới nợ,
môi giới chứng khoán... bọn Do Thái và toàn bộ những kẻ nuốt tiền đóng
thuế".
Những lời đả kích này không mảy may làm suy yếu vị thế của giai cấp
được gọi theo tiếng Pháp là rentier - những người hưởng lái từ các trái
phiếu chính phủ như trái phiếu rente của Pháp. Trái lại, các thập niên sau
năm 1830 là thời hoàng kim cho các rentier ở châu Âu. Những vụ vỡ nợ
xảy ra ngày càng ít hơn. Tiền, nhờ chế độ bản vị vàng, trở nên ngày càng
đáng tin cậy.
Chiến thắng này của các rentier, bất chấp quyền bầu cử
ngày càng được mở rộng cho các tầng lớp dân cư, là rất đáng kể. Quả là sự
phát triển của các ngân hàng tiết kiệm (thường có nghĩa vụ phải giữ trái
phiếu chính phủ như là tài sản chủ yếu) khiến cho nhiều nhóm dân cư trong
xã hội chịu ảnh hưởng gián tiếp từ thị trường trái phiếu, và do đó có ràng
buộc với thị trường này. Nhưng về cơ bản, các rentier vẫn là tầng lớp tinh
hoa những Rothschild, Baring và Gladstone - họ có mối liên hệ ràng buộc
chặt chẽ với nhau về mặt xã hội, chính trị, nhưng trên hết là về mặt kinh tế.
Sự thống trị của họ bị chấm dứt không phải nhờ sự đi lên của nền dân chủ
hay chủ nghĩa xã hội, mà vì một thảm họa tài khóa và tiền tệ mà chính giới
tinh hoa châu Âu phải chịu trách nhiệm. Thảm họa đó là Thế chiến thứ
nhất.
"Lạm phát" - Milton Friedman đã đưa ra định nghĩa nổi tiếng - "luôn
luôn là một hiện tượng tiền tệ ở bất cứ đâu, theo nghĩa nó không thể xảy ra
mà không kèm theo việc gia tăng lượng tiền tệ nhanh chóng hơn sản
lượng." Điều xảy ra tại tất cả các quốc gia tham chiến trong và sau Thế
chiến thứ nhất đã minh họa điều này một cách rõ ràng. Nhìn chung có năm
bước thiết yếu dẫn tới lạm phát cao ở những nơi này:
