Chương 3 THỔI PHỒNG BONG BÓNG
Dãy Andes kéo dài hơn bốn nghìn dặm giống như một cái xương sống
lỏm chỏm, cong queo trải dọc phía tây lục địa Nam Mỹ. Dãy núi này được
hình thành khoảng 100 triệu năm trước, khi mảng kiến tạo Nazca bắt đầu
quá trình trượt chậm chạp nhưng náo động phía dưới mảng kiến tạo Nam
Mỹ, trên đó có ngọn núi cao nhất của dãy Aconcagua ở Argentina, cao
7.000 mét so với mực nước biển. Những người anh em của Aconcagua tại
Chile đứng như những lính gác màu trắng sáng lập lòe xung quanh Santiago
(thủ đô Chile). Thế nhưng chỉ khi đặt chân tới các cao nguyên Bolivia, bạn
mới thực sự cảm nhận được kích cỡ khổng lồ của dãy Andes. Khi các đám
mây mưa đã rời bỏ con đường từ La Paz tới hồ Titicaca, những ngọn núi
ngự trị ở đường chân trời tạo nên một hình răng cưa không đều, sáng lóa ở
ngang tầm mắt.
Ngắm nhìn dãy Andes, người ta thật khó lòng hình dung một tổ chức
loài người nào lại có thể vượt được hàng rào tự nhiên khổng lồ đó. Nhưng
với một công ty Mỹ, các đỉnh núi lỏm chỏm này cũng chẳng gây khó khăn
hơn so với khu rừng rậm Amazon nằm ở phía đông của chúng. Công ty đó
đã xây dựng một đường ống dẫn khí từ Bolivia vượt qua suốt bề ngang lục
địa tới bờ biển Brazil phía Đại Tây Dương, và một đường ống dẫn khí khác,
dài nhất thế giới, từ chỏm Patagonia tới thủ đô Buenos Aires của Argentina.
Những kế hoạch to lớn đó là thí dụ cho tham vọng nhảy vọt của chủ
nghĩa tư bản hiện đại. Chúng được thực hiện nhờ sự phát minh ra một trong
những định chế căn bản nhất trong thế giới hiện đại: đó là công ty. Chính
định chế công ty đã cho phép hàng nghìn cá nhân dồn nguồn lực cho những
dự án lâu dài, tốn kém, đòi hỏi các khoản bỏ vốn khổng lồ trước khi thu lợi
nhuận. Sau khi ngân hàng xuất hiện và thị trường trái phiếu ra đời, bước
tiếp theo trong câu chuyện về sự lên ngôi của đồng tiền sẽ là sự đi lên của
loại hình công ty cổ phần, trách nhiệm hữu hạn. Gọi là cổ phần bởi vì vốn
của công ty do nhiều nhà đầu tư đồng sở hữu; trách nhiệm hữu hạn bởi công
