Pháp bằng cách phá đổ hoàn toàn cơ hội cho chế độ quân chủ cũ kỹ cải
cách nền tài chính của mình. Câu chuyện của ông ta là một chuyện phiêu
lưu đáng kinh ngạc nhất nhưng cũng ít được hiểu trọn vẹn nhất trong toàn
bộ lịch sử tài chính. Nó cũng là một câu chuyện ứng với thời của chúng ta.
Sinh ra ở Edinburgh năm 1671, Law là con trai một thợ kim hoàn thành
đạt và là người thừa kế lâu đài Lauriston nhìn ra nhánh sông Firth of Forth.
Ông đến London vào năm 1692 và nhanh chóng phung phí gia sản của
mình trong hàng loạt thương vụ và canh bạc. Hai năm sau đó, ông đấu
gươm với người hàng xóm do người này phản đối việc phải sống chung với
anh chàng phóng đãng Law cùng người tình của anh ta, và giết chết người
này. Ông bị xét xử vì tội đấu gươm và bị kết án tử hình, nhưng đã tẩu thoát
khỏi nhà tù và chạy trốn tới Amsterdam.
Khó mà tìm được một thành phố nào thích hợp hơn để mai danh ẩn tích.
Tới thập niên 1690, Amsterdam đã là thủ đô thế giới của các phát kiến tài
chính. Để tài trợ cho cuộc đấu tranh giành độc lập chống lại Tây Ban Nha
vào cuối thế kỷ 16, như chúng ta đã thấy trong chương trước, người Hà Lan
đã cải thiện hệ thống nợ công của Italia (đưa vào đấy các khoản vay xổ số
cho phép người dân vừa đánh bạc vừa đầu tư tiền tiết kiệm của mình dưới
hình thức nợ của chính phủ). Họ cũng cải cách tiền tệ bằng cách tạo ra ngân
hàng trung ương đầu tiên của thế giới, Ngân hàng Giao dịch Amsterdam
(Wisselbank), nhờ đó giải quyết được vấn đề giảm giá trị kim loại tiền đúc
bằng cách tạo ra một hình thức tiền tại ngân hàng đáng tin cậy (xem
Chương 1). Nhưng có lẽ phát kiến vĩ đại nhất mọi thời đại của người Hà
Lan là công ty cổ phần.
Câu chuyện về công ty đã ra đời một thế kỷ trước khi Law đến và bắt
nguồn từ nỗ lực của các thương nhân Hà Lan nhằm đoạt quyền kiểm soát
ngành buôn bán hương liệu châu Á nhiều lợi nhuận từ tay Bồ Đào Nha và
Tây Ban Nha. Người châu Âu khao khát các hương liệu như quế, đinh
hương, nhục đậu khấu và hồ tiêu không chỉ để tạo hương vị cho thực phẩm
mà còn để bảo quản thực phẩm. Trong nhiều thế kỷ, những hàng hóa này
được vận chuyển bằng đường bộ từ châu Á tới châu Âu dọc Con đường
Hương liệu. Nhưng việc người Bồ Đào Nha phát hiện ra đường biển tới
