chứng khoán hóa các khoản nợ (debt securitization). Song thậm chí ngay cả
giám đốc tài chính Andrew Fastow cũng không thể nào nắn bóp thua lỗ
thành lợi nhuận mãi được, nhất là khi ông ta bắt đầu sử dụng các SPE kiểu
như công ty được đặt tên rất khéo là Chewco Investments
một cách bất chính vào túi mình và các thành viên cấp cao khác. Trên hết,
nhánh kinh doanh quốc tế của Enron đã chảy máu tiền từ giữa thập niên
1990, ngoạn mục nhất là sau vụ hủy bỏ một dự án nhà máy phát điện lớn ở
bang Maharashtra của Ấn Độ. EnronOnline, hệ thống giao dịch hàng hóa
trên mạng đầu tiên, có doanh số bán ra lớn; song liệu nó có làm ra đồng tiền
nào không? Ở Houston, cảm giác hưng phấn bắt đầu biến mất; giới tay
trong bắt đầu cảm thấy các triệu chứng đầu tiên của tình trạng u ám. Các
SPE của Fastow được đặt cho những cái tên ngày càng gở như: Raptor I,
Talon
. Ông ta và những người khác đã lén lút đổi tiền lấy 924 triệu đô
la từ các cổ phiếu Enron trong lúc tình hình còn tốt đẹp.
Các nhà đầu tư được đảm bảo là giá cổ phiếu của Enron chẳng bao lâu
nữa sẽ đạt 100 đô la. Song khi Skilling đột ngột tuyên bố từ chức (do "các
lý do cá nhân") ngày 14/8/2001, giá đã tụt xuống dưới 40 đô la. Cũng trong
tháng đó Sherron Watkins đã viết thư cho Lay để bày tỏ sự lo ngại của bà
rằng Enron sẽ "nổ tung giữa làn sóng các vụ bê bối về kế toán". Đó đúng là
điều đã xảy ra. Ngày 16/10, Enron thông báo lỗ quý III là 618 triệu đô la và
vốn cổ đông bị giảm 1,2 tỷ đô la. Tám ngày sau, trong lúc đang chờ điều tra
của ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC), Fastow đã từ chức
giám đốc tài chính. Ngày 8/11, công ty bị buộc phải xem xét lại lợi nhuận
của mình trong năm năm trước đó. Khoản phóng đại được phát hiện lên tới
567 triệu đô la. Khi Enron nộp đơn xin phá sản ngày 2/12/2001, người ta
phát hiện ra bảng cân đối đưa kiểm toán đã rút bớt nợ dài hạn của công ty
25 tỷ đô la: tức khoản nợ thực không phải 13 tỷ mà là 38 tỷ đô la. Đến lúc
này, trạng thái u ám đã trở thành cuộc rút vốn ra, và hoảng loạn lại bám sát
gót. Đến cuối năm 2001, cổ phiếu Enron chỉ còn có giá 30 xu.
Tháng 5/2006, Lay bị tuyên bố là có tội đối với toàn bộ 10 cáo buộc
chống lại ông, trong đó có tội âm mưu, nói dối, gian lận chứng khoán và
