định sự đói kém, dịch bệnh và xâm lược. Phải lâu lắm con người mới đánh
giá đúng tầm quan trọng của tính quy luật đo lường được trong thời tiết, hay
sản lượng thu hoạch và bệnh truyền nhiễm. Phải đến mãi sau này - vào thế
kỷ 18 và 19 - con người mới bắt đầu ghi chép một cách hệ thống lượng mưa,
sản lượng thu hoạch và số người chết theo phương pháp giúp tính được xác
suất. Song từ trước khi con người làm được như vậy, họ đã hiểu được tiết
kiệm là khôn ngoan: để dành tiền cho một ngày mưa cực lớn theo nghĩa
bóng (và trong các xã hội nông nghiệp thì là nghĩa đen). Các xã hội nguyên
thủy ít nhất đã tìm cách tích trữ lương thực và thực phẩm để giúp họ khắc
phục những thời kỳ khốn khó. Và con người thời bộ lạc đã hiểu một cách
trực giác từ thuở ban đầu rằng cần thiết phải tập hợp các nguồn lực lại, bởi
làm thế sẽ có được sự an toàn thật sự nhờ số lượng lớn. Cũng thích đáng, do
tính dễ tổn thương kinh niên của tổ tiên chúng ta, là các hình thức bảo hiểm
xuất hiện sớm nhất có lẽ là các hội mai táng, là tổ chức để dành nguồn lực
nhằm đảm bảo cho các thành viên của bộ lạc được mai táng tươm tất. (Các
hội như vậy hiện nay vẫn là hình thức tổ chức tài chính duy nhất ở một số
vùng nghèo nhất của Đông Phi.) Tiết kiệm trước khi những điều bất lợi có
thể xảy ra trong tương lai vẫn luôn là nguyên tắc nền tảng của bảo hiểm, dù
là để đề phòng cái chết, ảnh hưởng của tuổi già, ốm đau hay tai nạn. Bí
quyết là ở chỗ biết được cần tiết kiệm bao nhiêu và phải làm gì với số tiền
tiết kiệm để đảm bảo rằng, không như ở New Orleans sau Katrina, vẫn còn
đủ tiền trong số vốn góp để trang trải chi phí cho hiểm họa sau khi nó ập
đến. Song để làm được điều đó bạn phải thận trọng trên mức bình thường.
Và điều này cung cấp cho chúng ta một manh mối quan trọng để tìm hiểu
đâu là nơi mà bảo hiểm bắt đầu. Còn đâu nữa ngoài xứ Scotland tươi đẹp và
dè sẻn?
Nhận sự che chở
Người ta nói dân Scotland chúng tôi là những kẻ bi quan. Có thể điều đó
là do thời tiết - toàn những ngày mưa gió ảm đạm. Có thể là do những năm
