như "những châu Phi trong lòng thế giới phát triển" - chẳng hạn như các
khu dân cư ở nơi tôi sinh ra, Glasgow, nhiều người sống lay lắt chỉ với 6
bảng mỗi ngày và phải chi tiêu cho tất cả mọi thứ từ kem đánh răng cho tới
phương tiện đi lại, trong khi lãi suất từ bọn cho vay nặng lãi trong vùng có
thể lên tới hơn 11 triệu phần trăm một năm.
Điều quan trọng thứ hai mà tôi nhận ra liên quan tới bình đẳng và bất
bình đẳng. Nếu như hệ thống tài chính có một khiếm khuyết thì đó là nó
phản ánh và khuếch đại chính loài người chúng ta. Theo những gì chúng ta
đang học được từ những nghiên cứu ngày một nhiều trong lĩnh vực tài
chính hành vi thì tiền tệ khuếch đại xu hướng phản ứng thái quá của chúng
ta, xu hướng đánh đu từ trạng thái hân hoan khi tình hình tốt đẹp sang trạng
thái não nề ủ dột khi tình hình bất lợi. Các cú bùng và vỡ bong bóng có căn
nguyên sâu xa từ sự dễ biến động trong tình cảm của con người. Nhưng tài
chính cũng khoét sâu những khác biệt giữa chúng ta, nó đem lại sự giàu có
cho những người may mắn, khôn ngoan và làm bần cùng những người kém
may mắn và không khôn ngoan lắm. Toàn cầu hóa tài chính có nghĩa là, sau
thời kỳ chia rẽ kéo dài hơn ba trăm năm, thế giới không còn có thể được
chia ra một cách rõ ràng thành các nước phát triển giàu có và các nước kém
phát triển nghèo khổ nữa. Khi các thị trường tài chính trên thế giới càng hội
nhập hơn thì cơ hội cho những người hiểu biết tài chính sẽ ngày càng lớn,
cho dù họ có sống ở đâu, đồng thời rủi ro nghèo đi của những người thiếu
hiểu biết tài chính sẽ gia tăng. Đó nhất định không phải là một thế giới
phẳng nếu căn cứ vào sự phân phối thu nhập nói chung, bởi lẽ lợi tức trên
vốn đã tăng cao hơn hẳn so với thu nhập của lao động không có kỹ năng và
có kỹ năng thấp. Phần thưởng cho việc "khôn ra" chưa bao giờ lại lớn đến
thế. Và đòn phạt cho sự thiếu hiểu biết tài chính cũng chưa bao giờ khắc
nghiệt đến vậy.
Cuối cùng, tôi hiểu được rằng hiếm có thứ gì lại khó dự đoán chính xác
như thời điểm và quy mô của các cuộc khủng hoảng tài chính, bởi vì hệ
thống tài chính quả thực rất phức tạp và rất nhiều mối quan hệ trong hệ
thống này là phi tuyến tính, thậm chí là hỗn loạn. Sự lên ngôi của đồng tiền
chưa bao giờ thuận buồm xuôi gió cả, và mỗi thách thức mới lại gây ra một
