trung ương, tức là bằng tiền mặt cộng với các khoản dự trữ của các ngân
hàng thương mại dưới hình thức tiền gửi tại ngân hàng trung ương; và M1
(còn được gọi là tiền theo nghĩa hẹp [narrow money]), bằng tiền mặt đang
lưu thông cộng với tiền gửi không kỳ hạn. Tới thời điểm tiền được gửi tại
ba ngân hàng sinh viên khác nhau, M0 bằng 100 đô la nhưng M1 sẽ bằng
271 đô la (100 + 90 + 81). Ví dụ này minh họa rõ ràng, dù đã được đơn giản
hóa cao độ, hoạt động ngân hàng dự trữ theo tỷ lệ thời hiện đại cho phép tạo
ra tín dụng và do đó tạo ra tiền.
Vị giáo sư sau đó bất ngờ đòi lấy lại 100 đô la của mình từ sinh viên thứ
nhất. Sinh viên này phải rút từ dự trữ của anh ta và đòi lại tiền mà anh ta
cho sinh viên thứ hai vay, tạo ra hiệu ứng domino khiến M1 co hẹp cũng
nhanh chóng như khi nó mở rộng. Việc này minh họa cho nguy cơ xảy ra
hiện tượng rút tiền ồ ạt khỏi ngân hàng. Do ngân hàng thứ nhất chỉ có một
người gửi tiền, việc ông này rút tiền sẽ tạo ra một yêu cầu nhiều gấp mười
lần so với dự trữ của nó. Sự sống còn của chủ ngân hàng thứ nhất rõ ràng
phụ thuộc vào việc anh ta có thể đòi lại số tiền mà anh ta đã cho khách hàng
của mình vay không, người này đến lượt mình lại phải rút toàn bộ tiền gửi
của anh ta tại ngân hàng thứ hai, và cứ như vậy. Khi cho vay, các chủ ngân
hàng cần phải suy nghĩ kỹ về mức độ dễ dàng trong việc thu hồi tiền của họ.
Đây thực chất là vấn đề tính thanh khoản (liquidity) của khoản cho vay.
Cần phải thừa nhận rằng định nghĩa cung tiền có cái gì đó hơi tùy tiện.
Một số cách xác định M1 bao gồm cả séc du lịch. M2 cộng thêm tài khoản
tiết kiệm, tài khoản tiền gửi thị trường tiền tệ và giấy chứng nhận tiền gửi.
M3 là khái niệm còn rộng hơn nữa, bao gồm thêm tiền gửi đô la châu Âu
(eurodollar deposit) tại các thị trường nước ngoài, và các thỏa thuận mua lại
(repurchase agreement) giữa các ngân hàng và các tổ chức trung gian tài
chính khác. Nhưng chúng ta không nhất thiết phải bận tâm với những vấn
đề kỹ thuật ở đây. Điểm quan trọng cần thấy được là với việc lan rộng khắp
thế giới phương Tây của: a) các giao dịch phi tiền mặt nội ngân hàng và liên
ngân hàng, b) hoạt động ngân hàng dự trữ theo tỷ lệ, và c) thế độc quyền
phát hành tiền mặt của ngân hàng trung ương, bản chất của tiền tệ đã tiến
hóa theo một cách thức hết sức quan trọng. Tiền tệ không còn được hiểu
