tiền vàng và vàng thỏi có trong dự trữ của Ngân hàng Anh, thì sự tăng
trưởng của nền kinh tế Anh đã bị dừng lại, kể cả khi tính tới hiệu ứng mở
rộng nền kinh tế nhờ số vàng mới được phát hiện trong thế kỷ 19. Việc phát
hành tiền của Ngân hàng Anh hạn chế tới mức dự trữ vàng thỏi của nó thậm
chí còn nhiều hơn giá trị tiền mặt lưu hành từ giữa thập kỷ 1890 cho tới Thế
chiến thứ nhất. Chỉ có sự ra đời của hàng loạt các loại ngân hàng mới, đặc
biệt là các ngân hàng nhận tiền gửi, mới giúp cho quá trình mở rộng tiền tệ
diễn ra. Sau năm 1858, các hạn chế đối với ngân hàng cổ phần bị dỡ bỏ, mở
đường cho sự ra đời của một số ngân hàng thương mại lớn: London &
Westminster (thành lập năm 1833), National Provincial (1834),
Birmingham & Midland (1836), Lloyds (1884) và Barclays (1896). Hình
thức ngân hàng đầu tư công nghiệp từng thành công ở Bỉ (Société
Générale), ở Pháp (Crédit Mobilier) và Đức (Ngân hàng Darmstädter) thì
lại không thành công lắm tại Anh sau thất bại của Overend Gurney. Nhu
cầu thiết yếu không phải ở chỗ các ngân hàng mua lượng lớn cổ phần của
các công ty công nghiệp mà là ở chỗ các tổ chức thu hút tiền gửi của người
tiết kiệm, tạo ra cơ sở liên tục mở rộng cho những khoản cho vay mới ở
phía bên kia bảng cân đối.
Trong quá trình này có vai trò hết sức quan trọng của các ngân hàng tiết
kiệm mới ra đời, đã sinh sôi nảy nở vào đầu thế kỷ 20. Cho tới năm 1913,
số tiền gửi tại các ngân hàng tiết kiệm Anh đã lên tới 256 triệu bảng, xấp xỉ
một phần tư tổng tiền gửi tại Anh. Tài sản của các ngân hàng tiết kiệm Đức
lớn gấp 2,5 lần tài sản của các ''đại ngân hàng" mà nhiều người biết như
Darmstädter, Deutsche, Dresdner và Disconto-Gesellschaft. Cho tới khi xảy
ra Thế chiến thứ nhất, giá trị tiền gửi của người dân tại các ngân hàng Anh
đã đạt gần 1,2 tỷ bảng, trong khi tổng tiền mặt lưu hành chỉ là 45,5 triệu
bảng. Giờ đây tiền đã chủ yếu nằm trong các ngân hàng và người ta không
nhìn thấy chúng, dù rằng không lúc nào không nghĩ tới chúng.
Mặc dù có khác biệt nhưng hầu hết các nền kinh tế phát triển đều theo
chân nước Anh trong việc điều tiết thông qua một ngân hàng trung ương
độc quyền, hoạt động theo chế độ bản vị vàng, và tập trung việc nhận tiền
tiết kiệm tại một số tương đối ít các tổ chức tài chính lớn. Ngân hàng Pháp
