Nếu bạn mua trái phiếu chính phủ trong khi chiến tranh đang diễn ra,
hiển nhiên bạn đang chấp nhận rủi ro: rủi ro ở chỗ có thể chính phủ sẽ
không trả lãi cho bạn. Mặt khác, hãy nhớ là tiền lãi được trả căn cứ vào
mệnh giá của trái phiếu, cho nên nếu bạn có thể mua một trái phiếu lãi 5%
với mức giá 10% mệnh giá, bạn sẽ thu được tỷ suất lợi tức cao 50%. Thực
chất là bạn dự kiến mức sinh lợi tỷ lệ với rủi ro mà bạn sẵn sàng đón nhận.
Đồng thời, như chúng ta đã thấy, chính thị trường trái phiếu xác lập lãi suất
cho toàn nền kinh tế. Nếu như chính phủ phải trả lãi 50% thì ngay cả những
người đi vay thương mại đáng tin cậy cũng phải trả một cái phí bảo hiểm
chiến tranh nào đó. Không phải là trùng hợp ngẫu nhiên khi vào năm 1499,
lúc Venice phải chiến đấu cả trên bộ tại Lombardy và trên biển chống lại Đế
quốc Ottoman, thành phố này chứng kiến một cuộc khủng hoảng tài chính
nghiêm trọng khi các trái phiếu sụt giá thê thảm và lãi suất tăng vọt.
Tương tự, thị trường trái phiếu sụp đổ năm 1509 là kết quả trực tiếp từ thất
bại của quân đội Venice ở Agnadello. Hậu quả trong các trường hợp này
đều giống nhau: đó là việc kinh doanh đình trệ.
Không chỉ các thị quốc Italia đóng góp cho sự đi lên của thị trường trái
phiếu. Ở Bắc Âu, các chính thể đô thị cũng phải đối mặt với vấn đề tài trợ
cho các khoản thâm hụt của họ sao cho không làm mất lòng Giáo hội. Ở
đây, người ta đi đến một giải pháp hơi khác. Mặc dù cấm lấy lãi trên khoản
vay (mutuum), nhưng luật về cho vay lấy lãi không áp dụng với các hợp
đồng thời trung đại gọi là census, trong đó cho phép một bên mua các
khoản tiền thanh toán hằng năm (niên kim) từ bên kia. Vào thế kỷ 13, các
niên kim này bắt đầu được phát hành tại các thành thị bắc Pháp như Douai
và Calais và các thành thị ở xứ Flanders
trong hai hình thức: rente heritable hay erfelijkrente (niên kim thừa kế), là
dòng thu nhập vĩnh viễn mà người mua có thể để lại cho người được thừa
kế, hoặc rente viagère hay lijfrente (niên kim trọn đời), là trường hợp dòng
tiền thu nhập chấm dứt khi người mua chết. Người bán, chứ không phải
người mua, có quyền lấy lại rente bằng cách trả lại tiền gốc. Cho tới giữa
