Điểm cốt lõi của tính biểu tượng là người hay vật đó phải được đông đảo
mọi người coi là biểu tượng có sức thuyết phục nhất trong một tập các tư
tưởng hoặc giá trị mà một xã hội cho là quan trọng. James Dean là người
nổi loạn thuộc lớp tinh hoa ở Mỹ trong thập niên 1950. Hơn ai hết, ông đại
diện cho tư tưởng con người nên sống đời tự chủ, hành động theo ý thích cá
nhân, thay vì phục tùng kế hoạch hạt nhân – gia đình ngoại ô, công việc
doanh nghiệp – của thời hậu chiến.
Từ điển tuy cung cấp định nghĩa hữu dụng nhưng lại không đưa ra giải
thích. Làm sao chúng ta có thể đi đến việc chấp nhận các biểu tượng văn
hóa như là biểu tượng cho những lý tưởng cao quý? Để trả lời câu hỏi này,
trước hết chúng ta phải thừa nhận xuất phát điểm của biểu tượng và sau đó
tách biệt chính xác những vai trò mà biểu tượng thực hiện để có được vị thế
thiêng liêng trong xã hội.
Bản thân các biểu tượng văn hóa cũng lâu đời như nền văn minh, song
phương thức tạo ra chúng thì đã thay đổi đáng kể từ giữa thế kỷ XIX.
Trong thời cận hiện đại, các biểu tượng (mà chủ yếu là biểu tượng tôn giáo)
lan tỏa qua các kênh truyền thống là truyền miệng và các văn liệu Thánh
Kinh. Với các hình thức truyền thông đại chúng hiện đại, mà khởi nguồn là
sách, báo, tạp chí ở thế kỷ XIX, rồi điện ảnh trong thập niên 1930, đến
truyền hình thập niên 1950, chúng ta ngày càng sống trong một thế giới mà
ở đó sự lưu hành của biểu tượng văn hóa trở thành hoạt động trung tâm của
nền kinh tế. Thị trường đổ dồn vào sản xuất những gì mà mọi người đề cao
nhất. Hiện nay, các ngành công nghiệp văn hóa – như điện ảnh, âm nhạc,
truyền hình, báo chí, thể thao, sách vở, quảng cáo và quan hệ công chúng –
đang ngả theo xu hướng khai thác và làm cho các biểu tượng này sinh lợi.
Vậy, đâu là thứ tách một biểu tượng văn hóa ra khỏi khối lượng nội dung
văn hóa đồ sộ mà các ngành công nghiệp này tạo ra? Bên ngoài các trường
kinh doanh, những ngành học hàn lâm nghiên cứu văn hóa đại chúng – như
nhân chủng học, xã hội học, lịch sử, truyền thông đại chúng và phê bình
điện ảnh – đã phân tích những lý do giải thích tại sao các biểu tượng văn
hóa lại có ý nghĩa sâu rộng đến vậy trong xã hội. Các nghiên cứu này nhất
