Trước ngày vào rừng nhận việc, tôi phải giữ chân đếm từng bao hàng
chuyển lên chuyển xuống tầu. Vấn đề đặt ra là phải tập dần cho quen với
hơi nóng ngột ngạt trong kho trung tâm của Công ty cùng với các tay
thương lái, giữa hai cái bàn cân to tướng, kẹt vào giữa cái mùi mồ hôi nồng
nặc của những người da đen rách rưới, mình đầy mụn nhọt nhưng miệng
vẫn hát hò. Mỗi người kéo theo một đám bụi mù, bay lên theo nhịp bước
của họ. Tiếng dùi cui nện đôm đốp xuống những tấm lưng trần tuyệt diệu
ấy không gây một sự phản kháng hay một tiếng than vãn nào. Một sự thụ
động của những kẻ ngơ ngác. Nỗi đau phải chịu đựng cũng đơn giản như
không khí hừng hực của cái lò nung bụi bậm này.
Lão Giám đốc thỉnh thoảng lại đảo tới, luôn luôn hung hăng, để đảm
bảo rằng tôi có tiến bộ thật sự trong kỹ thuật cân đong đo đếm man trá.
Lão khua dùi cui, rẽ đám sóng người bản xứ, mở lối đến thẳng mấy cái
cân. Một buổi sáng lão cao hứng trò chuyện với tôi:
- Bardamu này, những đứa mọi đen quanh ta đấy, cậu thấy chứ?....
Này, thế mà thấm thoát đã ba mươi năm, lúc tớ mới đến Tiểu Togo
.
Khi ấy những đứa khốn kiếp này chỉ còn sống bằng săn bắn, bắt cá và tàn
sát nhau giữa các bộ lạc... Ban đầu tớ chỉ là một nhân viên ghi hóa đơn, mắt
tớ trông thấy, mỗi lần chiến thắng về làng, chúng nó vác hàng trăm sọt thịt
người còn nhễu máu me để cùng nhau ních đầy bụng!.... Cậu hiểu chứ,
Bardamu?.... Còn nhễu máu những kẻ địch! Có thể coi đó là một bữa ăn
đêm giao thừa!... Bây giờ thì chẳng còn những chiến thắng nữa! Chúng ta
đã có mặt! Không còn các bộ lạc! Không còn õng ẹo! Không còn phô
phang! Chỉ còn nhân công và lạc hột! Vào việc! Không còn săn bắn!
Không còn súng ống! Chỉ còn lạc và cao su!... Để nộp thuế! Nộp thuế để có
nhiều cao su và lạc đem đến cho chúng ta! Đó là cuộc sống mà, Bardamu!
Lạc! Lạc và cao su!... Mà này, vừa đúng lúc tướng Tombat đang đến kia
kìa.
Người đang đi về phía chúng tôi là một ông già lụ khụ nặng nề dưới
cái khối nóng rẫy ánh mặt trời.
