già ở cùng phòng giam với ông tôi đã chết vì đau khổ, giận dữ và tủi nhục
vì cách đối xử này, nhưng ông tôi vẫn giữ nụ cười trên mặt. Ông hớt chỗ
nước nhầy và nước bọt đi rồi ăn hết tất cả những gì có thể ăn được. Đám
Hồng Vệ Binh dần dần cảm thấy nể phục ông, thậm chí còn đưa đến cho
ông xuất ăn tốt hơn những người khác một chút.
Khi ông tôi ra tù vào cuối thời kỳ Cách Mạng Văn Hóa, một người bạn
ở chung phòng giam mời ông đi ăn đặc sản Nam Kinh - vịt xát muối, để
chúc mừng. Khi món ăn ngon lành được dọn ra bàn, người bạn của ông đã
đột quy và chết vì xuất huyết não do phấn khích quá độ.
Ông ngoại tôi không tỏ ra vui vì được tự do hay đau khổ trước cái chết
của những người bạn và sự mất mát của gia đình cũng như của cải; cảm
xúc của ông dường như vĩnh viễn câm lặng. Chỉ khi ông cho phép tôi đọc
nhật ký của ông khi tôi về Trung Quốc chơi tháng Ba năm 2000, tôi mới
nhận ra rằng ông chưa bao giờ thôi cảm nghĩ trước những thăng trầm của
thời đại. Những trải nghiệm và hiểu biết của ông về cuộc đời đã khiến ông
cảm thấy không thể bộc lộ bản thân mình thông qua phương tiện truyền đạt
nông cạn là lời nói, nhưng, dù tình cảm trong những trang nhật ký đó
không bao giờ công khai, những cảm xúc tận đáy lòng của ông vẫn nằm
trong đó.
Mẹ tôi tham gia Đoàn Thanh Niên Cộng Sản năm mười bốn tuổi, sau đó
nhập ngũ rồi vào Đảng năm mười sáu. Trước đó, bà đã có chút tiếng tăm ở
Nam Kinh vì những thành tựu trong học tập và tài múa hát. Trong quân đội,
bà vẫn tiếp tục tỏa sáng. Bà đứng đầu lớp về rèn luyện cũng như thi cử, và
luôn đứng đầu bảng trong những cuộc thi của quân đội diễn ra trong cả
nước. Thông minh và xinh đẹp, bà được nhiều nhân vật trong Đảng cũng
như quân đội theo đuổi, họ luôn tranh nhau để được cầm tay bà khi nhảy.
Nhiều năm sau, mẹ tôi bảo bà đã cảm thấy mình như cô bé Lọ Lem xỏ vừa
như in chiếc giày thủy tinh của cách mạng, thứ thỏa mãn mọi giấc mơ của
bà. Tắm trong màn sương mù của sự thành công, mẹ tôi không biết được
rằng thành phần gia đình sẽ ám bà như thế nào.
Vào đầu những năm 1950, quân đội tiến hành cuộc thanh lọc nội bộ đầu
tiên theo kiểu Stalin. Mẹ tôi bị giáng xuống giai cấp “Đen” là con cháu tư
