Gaujean hỏi lấy thêm một lát đồi cừu, nhai thủng thẳng.
- Chà! Tại sao, tại sao. - Thì tôi đã bảo máy phải làm việc. Khi người ta
có xưởng dệt ở hầu khắp nơi, chung quanh Lyon, vùng sông Gard, vùng
Isère, người ta không thể thất nghiệp một ngày mà không bị thiệt hại lớn...
Rồi thì bọn chúng tôi đôi khi dùng người gia công, họ có mươi mười lăm
máy, chúng tôi làm chủ sản xuất được hơn về mặt trữ hàng; chứ như những
nhà chế tạo lớn, họ bắt buộc phải có nơi tiêu thụ thường xuyên, rộng rãi
nhất và càng mau càng tốt... Vì vậy, họ phải quỳ gối trước những cửa hàng
lớn. Tôi biết ba bốn nhà chế tạo giành nhau hãng buôn bằng lòng chịu lỗ để
được chúng ra lệnh. Và họ kéo lại với những cửa hàng nhỏ như của ông.
Thật đấy nếu họ tồn tại chờ chúng thì họ kiếm lãi nhờ các ông... Cuộc
khủng hoảng có trời biết sẽ chấm dứt ra thế nào!
- Thật khả ố! - Robineau kết luận, lòng nguôi đi vì lời kêu căm giận đó.
Denise im lặng lắng nghe. Trong thâm tâm có ngả về phía những hãng
buôn lớn, với lòng hướng tự nhiên về cái lôgich và cuộc sống. Mọi người
lặng im người ta ăn đậu cô-ve đóng hộp và cuối cùng làm vẻ vui đùa liền
nói một câu:
- Công chúng thì họ không kêu ca!
Bà Robineau không kìm được thoảng một nụ cười làm ông chồng và
Gaujean bực mình. Cố nhiên khách hàng hài lòng vì tựu trung là khách
hàng được hưởng giá hạ. Tuy nhiên, ai cũng phải sống; sẽ đi tới đâu nếu,
lấy cớ vì hạnh phúc chung, người tiêu thụ được vỗ béo để làm hại người
sản xuất. Và cuộc tranh luận nổ ra. Denise làm vẻ bông đùa, mà đưa ra
những lý lẽ vững chãi, sẽ không còn những kẻ trung gian, nào đại lý sản
xuất, nào đại diện thương mại, nào mại bản, phần lớn nhờ đó mà hàng rẻ đi;
vả chăng, các nhà chế tạo cũng không thể sống được nếu không có hãng
buôn lớn, là vì khi mà một trong số họ mất khách hàng, sẽ không tránh
được vỡ nợ; sau hết, đây là một tiến trình tự nhiên của thương nghiệp,
