đó là sức mạnh vô địch của thương nghiệp mới. Chỉ có Bourras là phủ nhận
sự kiện, không chịu hiểu tự mãn và ngu xuẩn như con lừa [1]. Một lũ ăn
cắp, có thế thôi. Những kẻ dối trá! Những tên làm ảo thuật nhặt ở rãnh lên,
một buổi sáng nào đó!
Nhà Baudu tuy không có ý định thay đổi cung cách làm ăn cũ của hiệu
Vieil Elbeuf, vẫn cố gắng theo đuổi sự cạnh tranh. Khách hàng không đến
cửa hiệu nữa thì họ cố gắng dùng môi giới để đến với khách hàng. Bấy giờ,
trên thị trường Paris, có một tay mại bản, quan hệ với các nhà thợ may lớn,
cứu vãn các cửa hiệu nhỏ bán dạ và flanelle, khi anh ta nhận làm đại lý cho
họ. Cố nhiên họ tranh giành anh ta, anh ta trở thành nhân vật quan trọng; và
Baudu đang mặc cả với hắn thì chẳng may hắn lại đi ăn hàng với nhà
Matignon, phố Croix des Petits Champs. Liên tiếp hai tay môi giới khác ăn
cắp của ông ta, đến tay thứ ba người lương thiện, thì lại chẳng làm gì cả.
Thế là chết dần chết mòn, kinh doanh liên tục chậm lại, khách hàng mất
từng người một. Rồi đến kỳ hạn gay go. Cho tới lúc đó, họ sống bằng tiền
tiết kiệm từ trước; bây giờ bắt đầu nợ. Tháng Chạp, Baudu kinh hoàng vì số
tiền ghi trên các phiếu ký nhận, cam chịu một hy sinh đau đớn nhất; ông
bán ngôi nhà nông thôn ở Rambouillet, một ngôi nhà đã bắt ông bỏ ra bao
nhiêu tiền để sửa chữa liên tục, và người thuê nhà thậm chí chẳng trả tiền
nhà khi biết ông quyết định bán. Cuộc bán nhà đó giết chết mơ ước duy
nhất của đời ông, ông đứt ruột như thể mất một người thân. Và ông phải
nhượng lại với số tiền bảy mươi nghìn frăng ngôi nhà đã tốn cho ông hơn
hai trăm nghìn. Thế mà còn là may vì có gia đình Lhomme, hàng xóm của
ông, muốn mua để mở rộng đất của họ. Số tiền bảy mươi nghìn frăng sẽ có
thể nâng đỡ cửa hàng trong ít lâu nữa. Mặc dầu mọi thất bại, ý nghĩa đấu
tranh nảy sinh trở lại: có lẽ bây giờ làm ăn trật tự thì có thể thắng được.
Hôm Chủ nhật mà nhà Lhomme trả tiền, họ vui lòng đến ăn chiều ở hiệu
Vieil Elbeuf. Bà Aurélie đến trước tiên; phải đợi tay thủ quỹ, lão đến chậm
vì cả buổi chiều tíu tít về âm nhạc, còn anh chàng Albert tuy đã nhận lời
mời mà không đến. Vả chăng, buổi tiếp đón cũng nặng nề. Nhà Baudu,
