tậu hai ngôi nhà khác; thành ra cửa hàng đã lớn lên, lớn mãi đến nước bây
giờ nó đe dọa ngốn tất thảy bọn mình!
Ông ta nói với Denise, nhưng là nói vì mình: do một nhu cầu tự thỏa mãn
gay gắt, ông nhai lại câu chuyện đó nó ám ảnh ông. Trong gia đình ông là
người nóng nảy, hăng máu, tay lúc nào cũng xiết chặt thành quả đấm. Bà
Baudu, ngay đơ trên ghế, không xen vào nữa, Geneviève và Colomban, mắt
nhìn xuống, lơ đãng nhặt ruột bánh mì ăn. Trời ơi bức, ngột ngạt trong gian
buồng nhỏ, đến mức Pépé ngủ ngay trên bàn, và cả Jean nửa mắt díu lại.
- Hãy kiên tâm! - Baudu đột nhiên nổi giận lại nói - bọn trí trá sẽ phải
khuyu! Mouret đang qua cơn khủng hoảng, tôi biết. Bao nhiêu lãi hắn đã
dốc hết vào những trò khuếch trương và quảng cáo điên rồ. Ngoài ra, để
kiếm vốn, hắn nảy ra ý thuyết phục số lớn các nhân viên của hắn góp vốn
vào cửa hàng của hắn. Vì vậy bây giờ hắn không còn một xu, mà nếu
không xảy ra chuyện kỳ lạ, nếu hắn không tăng được số hàng bán ra lên
gấp ba, như hắn hy vọng, rồi mọi người xem, phá sản ra trò!... A ha! Ta
chẳng phải là ác, nhưng cái ngày ấy, ta sẽ chưng đèn thật sáng, lời thề danh
dự!
Ông ta tiếp tục với giọng trả thù, tưởng đến như hiệu Hạnh phúc các bà
mà quy thì phẩm giá của thương nghiệp bị tổn hại sẽ được khôi phục. Có
bao giờ người ta thấy thế đâu? Một cửa hàng tân phẩm mà lại bán thượng
vàng hạ cám thế! Thế là bán tạp hóa mất rồi! Cho nên nhân viên phải cho
xinh xẻo: Một lũ đàng điếm hoạt động cứ như ở nhà ga, xử lý hàng hóa và
khách mua như những gói hàng, chỉ vì một lời nói mà rẫy chủ hay bị chủ
rẫy, không tình thương, không lề thói, không nghệ thuật! Và đột nhiên ông
lấy Colomban làm bằng chứng: quả thật, Colomban được đào tạo tốt, anh
ấy biết cách từ từ mà vững chắc như thế nào để đạt tới kỹ xảo, mưu thuật
của nghề nghiệp. Nghệ thuật không phải là bán nhiều mà là bán đắt. Rồi,
anh ấy có thể kể người ta đối xử với anh ấy thế nào, làm thế nào mà anh ấy
trở thành người của gia đình, được chăm sóc khi ốm đau, có người giặt giũ
