jaquette, cả mớ lộn xộn quần áo hẹp, cứng đơ trong cái duyên dáng ngây
thơ, cái gì như xống áo của một đoàn búp bé lớn, lôi ở trong tủ ra, tha hồ
nghịch phá. Denise lúc nào cũng có sẵn trong túi một ít quà, để dỗ một chú
bé khóc thét vì không mang đi được những chiếc quần đùi đỏ, cô sống giữa
đám trẻ như trong gia đình tự nhiên của mình, bản thân cũng trẻ lại vì cái
ngây thơ và cái tươi tắn luôn luôn đổi mới quanh váy cô.
Bây giờ, cô thường có những cuộc nói chuyện dài thân thiện với Mouret
khi cô lên phòng giám đốc để nhận lệnh hay để báo cáo, anh giữ cô lại
chuyện trò, anh ưng nghe cô nói. Đó là điều mà cô vừa cười vừa gọi là
“làm cho anh trở thành người tốt”. Trong đầu óc lý luận và khôn ngoan
kiểu dân xứ Normandie của cô, nảy nở đủ mọi ý đồ, những ý kiến về
thương nghiệp mới đó, mà cô đã dám đụng tới ở cửa hàng Robineau, và cô
đã phát biểu vài điều vào cái buổi tối đẹp dạo chơi ở vườn Tuileries. Cô
không thể quan tâm đến một cái gì, theo dõi sự triển khai của một công việc
mà không bị thu hút bởi nhu cầu sắp xếp trật tự, cải thiện cơ chế. Cho nên,
từ khi vào làm ở hiệu Hạnh phúc các bà, cô đặc biệt đau lòng vì số phận
bấp bênh của đám thư ký; những cuộc đuổi người đột ngột khiến cô bất
bình, cô thấy nó vụng về và bất công, có hại cho hết thảy mọi người, cho cả
cửa hàng lẫn nhân viên. Những đau khổ buổi đầu vẫn nhói trong tim cô,
một niềm thương xót động lòng cô, mỗi khi có người mới đến mà cô bắt
gặp trong các gian hàng, chân rã rời, mắt đầy lệ, kéo lê nỗi cơ cực dưới
chiếc áo lụa, giữa đám nhân viên cũ cay cú hành hạ họ. Cuộc sống bị vùi
dập đó làm cho những người tốt nhất trở thành xấu; và bắt đầu cuộc diễn
tiến bi đát: tất cả bị kiệt quệ vì nghề nghiệp trước bốn mươi tuổi, biến mất,
rơi vào lãng quên, nhiều người chết trong công việc, lao phổi hay thiếu
máu, vì mệt mỏi và không khí nhơ bẩn, một số bị ném ra vỉa hè, những kẻ
tốt số nhất lấy chồng, bị chôn vùi trong một cửa hiệu nhỏ tỉnh lẻ. Phải
chăng là nhân đạo, phải chăng là công bằng khi mà bao nhiêu sinh mạng
hàng năm bị tiêu phí kinh khủng ở các cửa hàng lớn. Và cô biện hộ cho lợi
ích của cơ cấu cỗ máy, không vì những lý do tình cảm, mà vì những lý do
thuộc về chính lợi ích của các ông chủ, khi muốn có một cỗ máy tốt người
