nát tồi tàn mà vôi gạch làm bẩn hiệu Hạnh phúc các bà, cái góc nhỏ duy
nhất của cụm nhà rộng lớn còn thoát khỏi cuộc chinh phục. Câu chuyện trở
thành như một ác mộng; ngoài cô gái ra bất cứ ai mà bênh Bourras có thể bị
tống ra ngoài, vì Mouret bị day dứt đến thành bệnh hoạn, những muốn đạp
phăng căn lều cho sập xuống. Rốt cuộc họ muốn anh làm thế nào? Anh có
thể để một cái đống đổ nát ấy bên sườn hiệu Hạnh phúc được không? Cần
phải cho nó biến đi, cửa hàng phải vượt qua. Mặc xác lão già điên! Và anh
nhắc lại những điều anh hứa đền bù, anh đã đề nghị với lão tới một trăm
nghìn phrăng. Thế không là phải chăng ư? Quả thật, anh không mặc cả, anh
trả số tiền họ đòi; nhưng ít ra thì họ cũng phải có chút thông minh, họ phải
để cho anh hoàn thành sự nghiệp! Có ai lại chơi trò hãm xe lửa trên đường
sắt không? Cô lắng nghe anh, mặt cúi xuống, chỉ tìm ra những lý do tình
cảm. Lão ấy đã quá già; có thể người ta nhớ lão chết đi, một cuộc vỡ nợ sẽ
giết lão. Bấy giờ anh tuyên bố rằng anh cũng không còn làm chủ để ngăn
cản sự việc xảy ra nữa; bây giờ Bourdoncle lo việc đó, vì hội đồng đã quyết
định phải chấm rút. Cô không còn gì để nói thêm, mặc dầu nỗi thương xót
đau đớn trong lòng cô.
Sau một lúc im lặng nặng nề, chính tự Mouret nói đến nhà Baudu. Anh
bắt đầu than phiền cho họ về việc con gái chết. Đó là những con người rất
tốt, rất lương thiện, bị vận rủi bám riết. Rồi anh lại đưa ra lý lẽ của anh:
chung quy họ tự làm khổ mình, người ta không thế ngoan cố như vậy trong
cái quán mục nát của thương nghiệp cũ; chẳng có gì lạ nếu ngôi hàng đổ
lên đầu họ. Bao nhiêu lần, anh đã nói trước điều đó; chắc cô cũng còn nhớ
anh đã bảo cô báo cho ông chú cái tai họa không tránh được, nếu ông ta cứ
dềnh dàng trong trò cổ lỗ nực cười. Và tai họa đã đến, bây giờ thì tuyệt
nhiên không ai ngăn nó lại được. Người ta không thể có lý buộc anh phải
phá sản để cứu vãn khu phố. Vả lại, nếu anh điên rồ mà đóng cửa hiệu
Hạnh phúc thì một cửa hàng lớn khác sẽ tự nó mọc lên bên cạnh, vì luồng
tư tưởng đã thổi từ bốn phương trời, sự toàn thắng của những quần cư thợ
thuyền và công nghiệp được gieo bởi ngọn gió của thời đại, nó sẽ lôi cuốn
hết tòa nhà lung lay của những thời cũ. Dần dần, Mouret hăng lên, anh tìm
