của mình, thật đấy! Mình không do dự, mình đứng về phía những anh
chàng này chống những kẻ kia, mình thấy bọn con trai này hiểu rõ thời đại
của họ!
Anh nói hăng lên; Henriette đang mời trà, quay đầu lại. Khi anh thấy bà
ta mỉm cười từ cuối phòng khách lớn, và anh bắt gặp hai bà khác lắng tai
nghe, thì chính anh lại hào hứng trước tiên vì những lời mình nói.
- Rốt cuộc, cậu ơi, anh nào bắt đầu bằng tạp hóa thì bây giờ cũng bạc
triệu cả rồi.
Vallagnosc thờ thẫn ngả mình xuống chiếc trường kỷ. Anh ta lim dim
mắt, trong một điệu mệt mỏi và khinh khỉnh, ở đó có cả một chút giả bộ lẫn
sự suy tàn thật sự của dòng gióng anh.
- Chà! - Anh ta lẩm bẩm - Cuộc sống chẳng đáng để vất vả đến thế.
Chẳng có gì lạ cả.
Và, thấy Mouret, bất bình, nhìn anh với vẻ ngac nhiên, anh ta nói thêm:
- Mọi sự đều có thể đến và có thể không đến. Chẳng thà cứ khoanh tay.
Bấy giờ, anh ta nói rõ chủ nghĩa bi quan của mình, những tầm thường và
vô hiệu của cuộc sống. Có lúc anh đã mơ tưởng văn chương, và, qua tiếp
xúc với các nhà thơ, anh chỉ còn giữ lại một mối tuyệt vọng phổ quát. Bao
giờ anh cũng đi tới kết luận sự vô bổ của cố gắng, nỗi chán chường của
những giờ trống rỗng đều đều, cái ngu xuẩn chung cục của cõi đời. Mọi
hưởng thụ đều lỡ dở, thậm chí chẳng thấy vui để làm bậy.
- Này, thế cậu, cậu có vui chơi không? - Cuối cùng anh hỏi.
Mouret đi tới chỗ sờ sững vì bất bình. Anh la lên:
