Vậy, tôi xin hỏi quý vị ta có thể mong gì ở con người như một
sinh vật được thiên phú nhiều đặc chất lạ lùng ấy? Quý vị hãy tưới
đổ tràn trề tất cả những tài sản trên trái đất này cho hắn; quý vị hãy
xô đẩy hắn xuống biển hạnh phúc cho chìm sâu đến nỗi chỉ còn thấy
trên mặt nước những bọt tăm lạc thú sủi lên; quý vị hãy thỏa mãn
những nhu cầu kinh tế của hắn cho đến độ hắn sẽ chẳng còn làm gì
ngoài việc ngủ, ăn bánh ngọt và nghĩ đến việc kéo dài chủng loại
hắn, - ấy thế mà con người chỉ vì lòng vô ơn đơn thuần, chỉ vì nhu
cầu muốn tự làm ô uế mình, sẽ cảm ơn quý vị bằng một vài đòn đê
tiện nhất. Hắn còn dám liều vứt bánh ngọt của hắn đi để cố tình đi
tìm những chuyện vớ vẩn nguy hiểm nhất, những điều phi lí bất lợi
nhất,chỉ cốt để ném vào trong cái khôn ngoan quá thực chứng đó
một yếu tố ngông cuồng, giết người. Chính những giấc mơ ngông
cuồng ghê tởm đó, chính cái ngu dại tầm thường nhất đó, là cái hắn
muốn giữ lại, chỉ là để chứng tỏ cho hắn (làm như thể cần thiết lắm!)
rằng con người là con người chứ không phải là phím dương cầm mà
những qui luật thiên nhiên dám nắm trọn quyền điều khiển, thậm
chí rồi đây ta sẽ không còn ham muốn bất cứ gì mà không phải dựa
vào quyển lịch. Đâu đã hết: cho dù con người có thật là một phím
dương cầm chăng nữa, cho dù khoa học tự nhiên và toán học đã
chứng minh như vậy đi chăng nữa, hắn cũng vẫn không thèm khôn
ngoan làm gì, hắn cũng vẫn cố tình làm một vài việc vô lối, cốt chỉ để
biểu tỏ cái vô ơn, cốt chỉ để chứng tỏ caprice
trường hợp không tìm được phương tiện, hắn sẽ lao mình vào phá
phách, vào hỗn mang: hắn sẽ gây ra mọi niềm đau khổ, cốt để tỏ cho
mọi người biết là hắn đúng. Hắn sẽ ném cái nguyền rủa đó vào thế
giới, và bởi lẽ chỉ con người mới có thể nguyền rủa (đây là đặc
quyền của hắn, cái khác biệt căn bản giữa hắn và các loài vật khác),
hắn sẽ đạt tới đích cuối cùng, nghĩa là chứng minh được cho mình
rằng hắn là một con người chứ không phải một phím dương cầm.
Nếu bây giờ quý vị bảo rằng những hỗn mang, bóng tối, nguyền
rủa, tất cả những cái đó cũng có thể tính trước được hết, và chính cái
