Thưa quý vị đúng thế. Chỉ có ở xứ ta những tên lưu manh nhất
mới có thể có một tâm hồn thanh thản tao nhã đến cái độ cao siêu,
mà không vì thế mà bớt lưu manh đi chút nào. Tôi xin nhắc lại: trong
hàng ngũ những nhà lãng mạn xứ ta thường có những “kẻ cắp” (tôi
dùng danh từ “kẻ cắp” với một nghĩa âu yếm), những kẻ cắp có sự
nhạy cảm về thực tế, những kiến thức về thực tế đặc biệt đến nỗi cấp
trên họ và công chúng phải dụi mắt vì kinh ngạc!
Vâng, cái đa dạng và cái phong phú của chúng ta quả là phi
thường, và chỉ có trời mới biết được về sau hậu quả của nó sẽ ra sao!
Quả là một chất liệu thực tốt! Quý vị nghĩ sao? Tôi nói vậy không
phải do một lòng ái quốc rởm nào hết. Nhưng quý vị tưởng là tôi
đang pha trò chứ gì, tôi chắc thế. Mà biết đâu, ngược lại: quý vị lại
cho là tôi nói thật cũng nên. Dù sao, cả hai ý kiến trái ngược trên đây
đều làm tôi rất hân hạnh và thích thú ngang nhau.
Nhưng cũng xin quý vị tha lỗi cho sự ra ngoài đề vừa qua.
Dĩ nhiên tôi chẳng bao giờ chịu được lâu những quan hệ bạn bè
với các đồng nghiệp của tôi, chúng tôi nhanh chóng cãi cọ và chia
tay nhau, rồi do tính nông nổi của tuổi trẻ, tôi cũng chẳng thèm chào
họ nữa, và giữa chúng tôi thế là hết. Với lại chuyện đó chỉ xảy đến
cho tôi một lần duy nhất mà thôi. Còn nói chung lúc nào tôi cũng lẻ
loi một mình. Thứ nhất, tôi chỉ chúi đầu vào đọc sách; tôi làm như
vậy là để dùng những cảm xúc bên ngoài để lấn át những cảm xúc
lúc nào cũng nung nấu bên trong tôi. Mà cảm xúc bên ngoài duy
nhất mà tôi có thể có là đọc sách. Dĩ nhiên nó mang lại cho tôi nhiều
an ủi: nó làm tôi cảm động, nó giải phiền cho tôi, nó day dứt tôi;
nhưng rồi tôi cũng chán ngấy sách vở. Tôi cảm thấy cần phải làm
một cái gì, bất cứ cái gì: thế là tôi lao đầu vào ăn chơi trác táng, một
thứ trác táng nhỏ nhoi, bẩn thỉu, giả dối. Những đam mê lại càng
làm cho tâm hồn tôi nóng bừng bừng, bực dọc. Có lần, chúng làm tôi
lên cơn thần kinh, khiến tôi khóc lóc, xấu hổ. Ngoài sự đọc sách, tôi
chẳng còn thú tiêu khiển nào khác. Chung quanh tôi chẳng còn cái gì
đủ sức quyến rũ tôi và làm tôi thán phục. Tôi ngụp lặn trong biển
