- Tôi sợ ông Everhard nói đúng đấy! Đó là cái chính sách mạnh ai nấy
làm, ai cũng chỉ bo bo biết phận mình và cuối cùng là hủy nó được. Như
ông Everhard đã nói tối hôm nọ, chức trách của giới tu hành các ngài là gìn
giữ cái trật tự đã được thiết lập, và xã hội hiện nay dựa trên nền tảng đó.
- Nhưng đấy không phải là giáo lý của Chúa! – Đức giám mục kêu lên.
- Ngày nay, Nhà thờ không dạy đạo lý của Chúa nữa rồi. – Ernest vội
nói. – Vì thế cho nên công nhân chúng tôi sẽ không giây với Nhà thờ. Nhà
thờ dung túng cho giai cấp tư bản đối xử tàn bạo, dã man với giai cấp công
nhân.
- Nhà thờ không hề dung túng, – đức Giám mục cãi.
- Nhà thờ không phản đối, – Ernest đáp. – Mà không phản đối tức là
dung túng. Vì xin ngài nhớ cho rằng Nhà thờ là do giai cấp tư bản trợ cấp.
- Tôi không quan niệm vấn đề như thế, – đức Giám mục nói một cách
ngây thơ. – Có lẽ ông lầm. Tôi biết trên thế giới này còn có nhiều điều đáng
buồn, nhiều điều ác. Tôi biết rằng Nhà thờ đã mất… cái mà ông gọi là giai
cấp vô sản [20].
- Các ngài chưa hề có giai cấp vô sản bao giờ cả! – Ernest lo tiếng. –
Giai cấp vô sản đã trưởng thành bên ngoài Nhà thờ và không cần đến Nhà
thờ.
- Tôi không nắm được ý ông, – đức Giám mục đáp lại yếu ớt.
- Vậy thì để tôi cắt nghĩa cho ngài nghe. Sau khi máy móc và hệ thống
nhà máy xuất hiện, vào cuối thế kỷ thứ mười tám, quảng đại quần chúng lao
động bị buộc phải rời bỏ ruộng đất, phương thức sản xuất cũ bị phá vỡ.
Nhân dân lao động bị đuổi ra khỏi làng và bị tập trung trong các thành phố
công nghiệp. Đàn bà trẻ con bị bắt phải đứng ra điều khiển máy. Đời sống
gia đình thế là hết. Tình cảnh thật là khủng khiếp. Đó là một trang sử viết
bằng máu.
- Tôi biết, tôi biết, – đức Giám mục nói với một vẻ mặt buồn rười rượi.
Thật là hãi hùng, nhưng việc này xảy ra đã một thế kỷ rưỡi nay rồi.
- Đúng như thế, giai cấp vô sản hiện đại ra đời đã một thế kỷ rưỡi nay.
– Ernest nói tiếp. – Thế mà Nhà thờ không biết đến nó. Trong lúc bọn tư
bản biến nước nhà thành lò sát sinh thì Nhà thờ làm thinh không nói. Trước
kia Nhà thờ không phản đối, ngày nay Nhà thờ cũng không phản đối.
