trình của một ngành công nghiệp riêng biệt thì đúng với quá trình của tất cả
các ngành công nghiệp. Tôi nói có đúng không? – Bàn tiệc lại biểu lộ sự
đồng tình.
“Bây giờ, ví thử lao động sau khi nhận được năm mươi đô-la của mình,
muốn mua lại giày. Nó chỉ có thể mua được năm mươi đô-la thôi. Thật là
rõ, có phải không?
“Bây giờ ta đi từ quá trình riêng biệt này đến toàn bộ quá trình công
nghiệp ở nước Mỹ, gồm cả da, nguyên liệu, vận tải, bán hàng, tất cả mọi
thứ. Ta cứ tính tròn tổng số sản xuất của cải của nước Mỹ là bốn tỉ đô-la.
Như vậy, cũng trong thời gian ấy, lao động được hai tỉ đô-la tiền lương. Sản
xuất ra tất cả là bốn tỉ đô-la. Lao động có thể mua lại được bao nhiêu? Hai
tỉ. Chỗ này không có gì phải thảo luận, tôi chắc thế. Về vấn đề này, tỉ lệ tôi
đưa ra quá ư là rộng rãi rồi. Do hàng nghìn thủ đoạn, mưu mô của tư bản,
ngay đến một nửa tổng số sản lượng lao động cũng không mua lại được.
“Nhưng thôi, cứ bảo là lao động mua lại được hai tỉ. Như vậy rõ ràng là
lao động chỉ có thể tiêu thụ được hai tỉ. Vẫn còn hai tỉ, lao động không thể
mua lại để tiêu thụ”.
- Ngay đến hai tỉ của nó, lao động cũng không tiêu thụ hết đâu, – ông
Kowalt nói. – Nếu nó tiêu cho hết thì làm gì còn tiền gửi ở các quỹ tiết
kiệm?
-Tiền mà lao động gửi ở các quỹ tiết kiệm chỉ là một số vốn dự trữ, vừa
tích luỹ được đã là tiêu hết ngay. Đó là những món để dành, phòng lúc già
nua, miếng bánh cất trong chạn để hôm sau ăn. Không, lao động tiêu thụ hết
toàn bộ những sản phẩm nó có thể mua lại được bằng tiền lương.
“Còn hai tỉ dành cho tư bản. Sau khi đã trả các khoản phí tổn, liệu nó
có tiêu dùng hết chỗ còn lại không? Tư bản có tiêu dùng hết cả hai tỉ của nó
không?
Ernest ngừng lại, hỏi thẳng một số người. Họ lắc đầu.
- Tôi không biết, – một người trong bọn họ thú thật.
- Có, các ông có biết, – Ernest nói tiếp. – Các ông hãy ngừng lại và hãy
nghĩ một lát. Nếu tư bản tiêu hết phần của mình, tổng số tư bản không thể
tăng lên được. Nó sẽ đứng yên một chỗ. Nếu các ông xem lịch sử kinh tế
nước Mỹ, các ông sẽ thấy tổng số tư bản tăng lên không ngừng. Như thế là
