Một tuần đọc sách cật lực trôi qua kể từ buổi chiều gã gặp Ruth Morse
lần đầu, vậy mà gã vẫn chưa dám đến gặp nàng. Nhiều lần gã gắng lấy can
đảm để đến gặp nàng, nhưng nghi ngờ choán ngợp lấy gã và quyết tâm lại
tiêu tan. Gã không biết đến vào lúc nào cho phải, mà cũng không ai nói cho
gã biết, gã sợ sẽ phạm phải một sai lầm không cứu vãn được. Gã đã rũ khỏi
những người bạn cũ, lối sống cũ, và vì không có bầu bạn mới; gã không còn
biết làm gì khác và những giờ dài liên miên, đọc mải mê như vậy có thể làm
hỏng hàng chục đôi mắt thường. Nhưng đôi mắt của gã rất khỏe, và chúng
lại được một cơ thể cường tráng hỗ trợ. Hơn nữa óc gã như một miếng đất
bỏ hóa, bỏ hóa suốt đời đối với những tư tưởng trừu tượng của sách vở và
bây giờ sẵn sàng chờ được gieo hạt. Nó chưa từng bị sự học hỏi làm cho
mệt mỏi; nó ngoạm chặt lấy những tri thức trong sách vở bằng những chiếc
răng nhọn và nhất định không buông.
Đến cuối tuần, gã cảm thấy hình như mình sống hàng mấy thế kỷ, xa
xôi bỏ lại đằng sau là cuộc đời xưa cũ, và quan niệm của gã đối với cuộc
đời. Nhưng gã đã khổ sở vì thiếu chuẩn bị, gã thử đọc những cuốn sách mà
người ta phải mất hàng bao năm nghiên cứu chuyên môn trước thì mới hiểu
nổi. Hôm nay gã đọc sách về triết học cổ đại, ngày mai gã lại đọc về những
vấn đề hết sức hiện đại, vì vậy đầu óc gã quay cuồng với những quan điểm
mâu thuẫn trái ngược nhau. Đối với những nhà kinh tế học cũng thế. Trên
giá sách của thư viện, gã thấy nào là Các Mác, Ricardo, Adam Smith và
Mill
[21]
. Những công thức khó hiểu của những người này cũng chẳng chứng
minh được là những quan điểm của người khác đã lỗi thời. Gã hoang mang,
nhưng vẫn muốn hiểu biết. Trong một ngày gã say mê đọc cả kinh tế, cả kỹ
nghệ, cả chính trị. Đi qua công viên City Hall gã thấy có một đám đông ở
giữa có dăm sáu người mặt đỏ bừng đang lớn tiếng sôi nổi tranh luận. Gã
đứng lẫn vào đám thính giả và nghe thấy một thứ ngôn ngữ mới và xa lạ từ
cửa miệng những triết gia của nhân dân. Một người là một anh chàng lang
thang, người thứ hai là một người chuyên gây phiến động trong phong trào
công nhân; người thứ ba là một anh sinh viên luật học. Còn lại là những
công nhân thích tranh luận. Lần đầu tiên gã được nghe nói về chủ nghĩa xã
hội, chủ nghĩa vô chính phủ, và hiểu rằng đó là những thuyết triết học xã
hội có tính chất chiến đấu. Gã nghe thấy hàng trăm danh từ chuyên môn
