kẻ nào nói rằng lịch sử sẽ tự điền lại là kẻ ấy nói dối. Tất nhiên, tớ không ưa
gì quần chúng, nhưng một kẻ tội nghiệp như tớ còn làm gì được? Chúng ta
không thể có con người hùng trên lưng ngựa, và gì gì đi nữa thì cũng còn
hơn cái bọn lợn nhút nhát đang trị vì hiện nay. Thôi, dù sao thì cậu cũng nên
đến đấy. Rượu đã ngập đến cổ tớ rồi, nếu tớ ngồi đây lâu hơn nữa, tớ sẽ say
mất. Và cậu biết bác sĩ nói – mẹ kiếp cái anh bác sĩ. Tớ sẽ lừa nó lần nữa
cho mà xem!”
Đêm đó là đêm chủ nhật, họ thấy cái gian phòng nhỏ chật ních những
người thuộc đảng xã hội khu Oakland, phần lớn đều là những người thuộc
giai cấp công nhân. Diễn giả, một người Do Thái thông minh, ngay từ phút
đầu đã chiếm được sự cảm phục của Martin, nhưng đồng thời cũng làm gã
đối lập lại. Dáng gù gù, vai hẹp, ngực lép, chứng tỏ anh ta là một người con
chân chính của khu lao động đông dân cư; và ấn tượng về cuộc chiến tranh
dai dẳng của những người yêu, của những người nô lệ khốn khổ chống lại
một nhóm người thống trị, đã thống trị và sẽ còn thống trị họ cho đến ngày
tận thế, đã khiến Martin xúc động mạnh. Đối với gã, cái mẫu người gầy
còm này là một biểu tượng. Anh ta là hình ảnh nổi bật đại diện cho tất cả
đám quần chúng khốn cùng, những kẻ yếu đuối, bất tài đã bị chết đi theo
qui luật sinh vậy học của cuộc sống phức tạp. Họ là những người không có
sức đấu tranh để tồn tại. Mặc cái triết học khôn ngoan của họ, mặc cái
khuynh hướng hợp tác như một bầy kiến của họ, tạo hóa cứ đào thải họ,
dành chỗ cho con người kiệt xuất. Tạo hóa tung từ bàn tay mầu mỡ của
mình ra rất nhiều mầm sống, nhưng tạo hóa chỉ chọn những mầm tốt nhất.
Bắt chước tạo hóa, con người cũng áp dụng một phương pháp như thế để
nuôi ngựa đua hoặc trồng dưa. Tất nhiên, kẻ sáng tạo ra vũ trụ có thể áp
dụng một phương pháp tốt hơn; nhưng những sinh vật của cái vũ trụ đặc
biệt này phải khuôn theo phương pháp đặc biệt ấy. Đương nhiên, những
sinh vật đó có thể quằn quại vùng vẫy khi bị hủy diệt, cũng như những
người thuộc đảng xã hội quằn quại vùng vẫy, cũng như người diễn giả đang
đứng trên bục kia, và đám quần chúng mồ hôi mồ kê nhễ nhại ngay lúc này
cũng đang quằn quại vùng vẫy, bàn bạc cùng nhau để cùng nhau tìm ra một
phương sách mới nào đó; đặng làm giảm bớt hình phạt của cuộc sống và
chiến thắng vũ trụ.
