Jean-Jacques Rousseau sinh ngày 28 tháng Sáu năm 1712 tại Genève, Thụy
Sĩ, trong một gia đình lao động. Thân phụ của Rousseau là Isaac Rousseau,
một thợ sửa chữa và chế tạo đồng hồ. Gia đình Rousseau là người gốc Pháp
di cư sang Thụy Sĩ hơn một trăm năm trước để tránh bị bách hại vì theo đạo
Tin Lành
. Thuở thiếu thời, Jean-Jacques gặp nhiều bất hạnh, mẹ mất ngay
sau khi ông mở mắt chào đời, vì thế ông phải than lên rằng: “Ngày sinh của
tôi là nỗi bất hạnh đầu tiên trong những bất hạnh của cuộc đời.” Lúc còn
nhỏ Jean-Jacques được cha dạy đọc và viết, nhưng thừa hưởng tính ham
đọc sách của cha, ngay từ năm bảy tuổi, ông đã cùng cha đọc hết cuốn sách
này sang cuốn sách khác, nhiều lúc cho tới sáng. Trong thời gian này, ông
đã được đọc những cuốn sách thuộc loại kinh điển như Plutarch’s Lives
(Những cuộc đời của Plutarch) của Plutarch hay The histories (Sử ký) của
Tacitus. Khi Jean-Jacques được mười tuổi, bất hạnh khác xảy ra khi cha
ông – một người yêu nếp sống thiên nhiên và săn bắn – bị cáo buộc đi săn
trộm đã rút gươm chống lại cảnh sát, phải bỏ trốn sang xứ khác để lại Jean-
Jacques và người anh trai cho bà dì Bernard nuôi. Nhưng chẳng bao lâu sau
đó, dì Bernard cũng không nuôi nổi Jean-Jacques cùng với đàn con của bà,
nên Jean-Jacques lại được gửi đi nhờ một cha xứ ở ngoại ô Genève nuôi hộ.
Tại đây, Jean-Jacques chỉ được học Kinh Thánh, số học và các bài giảng
đạo. Cũng tại đây, Jean-Jacques bị một trận đòn oan và sự kiện này đã tạo
ấn tượng sâu sắc cho một cậu bé mới mười một, mười hai tuổi, và là động
lực khiến Jean-Jacques viết nên Émile, tác phẩm về giáo dục nổi tiếng sau
này.
Đến năm Jean-Jacques mười ba tuổi, thấy ông thông minh, nhanh nhẹn, cha
xứ cho ông đi học nghề với người thợ khắc chữ; trong suốt năm năm làm
công việc này, Jean-Jacques tập được viết chữ thật đẹp. Nhưng ông thày
dạy nghề, cũng như thày dạy chữ, là người thô lỗ, hay đánh đập và chửi bới
học trò, nhất là khi thấy ông đọc sách. Sách vở đã là phương tiện giúp
Rousseau chắp cánh thoát khỏi cảnh tù túng, khổ sở của một đứa trẻ mồ côi
trong thành phố chật hẹp. Năm mười sáu tuổi, Jean-Jacques từ bỏ cuộc đời
