xích trói buộc La Mã không phải phát xuất ngay tại Roma mà từ trong quân
đội. Sự chống cự yếu ớt của Marius với Sulla, và Pompey với Caesar cho ta
thấy rõ rằng ta có thể chờ đợi được gì ở các chức quyền tại chỗ để chống
với quyền lực đến từ bên ngoài.
Nhận thức sai lầm này dẫn dân La Mã đến việc phạm nhiều lỗi lầm lớn; ví
dụ như sự thất bại trong việc bổ nhiệm một nhà độc tài trong âm mưu
Catalina. Bởi sự việc này chỉ ảnh hưởng đến La Mã và một thành phố nào
đó ở Ý, nhà độc tài, với quyền lực vô hạn được luật pháp ủy thác cho, có
thể dễ dàng dẹp tan âm mưu đó; nhưng âm mưu này chỉ được dẹp tan bởi
một sự phối hợp của may mắn mà sự thận trọng của con người không thể
ngờ đến.
Thay vì bổ nhiệm một nhà độc tài, Nguyên lão Thượng viện trao trọn
quyền hành cho các bảo dân quan; Cicero (một trong những bảo dân quan)
vì muốn hành động hiệu quả, đã bắt buộc phải vượt quá quyền hạn của
mình trên một điều quan trọng nào đó; và nếu, trong niềm vui đầu tiên, việc
làm của ông ta được hoan hô, thì sau đó ông ta bị trách cứ vì máu của dân
chúng đã đổ trong vụ vi phạm luật pháp này .
[Nếu Cicero được bổ nhiệm làm nhà độc tài,] ta không thể trách cứ một nhà
độc tài vì việc xảy ra như vậy. Nhưng tài hùng biện của các bảo dân quan
đã thắng; tuy là dân La Mã, nhưng ông ta thích vinh quang cá nhân hơn là
yêu tổ quốc, và thay vì tìm kiếm một cách hợp pháp nhất và an toàn nhất để
cứu quốc gia, ông ta lại muốn đoạt hết vinh quang trong việc này. Vì vậy,
Cicero được tôn vinh một cách chính đáng như người giải phóng La Mã
nhưng cũng lại bị trừng phạt một cách thích đáng vì đã vi phạm luật pháp.
Sự triệu hồi ông ta có rực rỡ đến đâu chăng nữa thì chắc chắn đấy chỉ là
một hành vi tha tội.
Dù sự tin cậy quan trọng này được giao phó bằng cách nào chăng nữa việc
quan trọng là thời gian ấn định phải rất ngắn và không thể gia hạn. Trong
các cuộc khủng hoảng dẫn đến sự chấp nhận một nhà độc tài, quốc gia hoặc
