cho là như vậy đi, nhưng dân hưởng được gì khi nhà vua vì lòng tham vô
đáy gây ra chiến tranh, khi những nhũng nhiễu của nền cai trị còn làm khổ
người dân hơn là sự tranh chấp giữa họ với nhau? Họ được lợi lộc gì khi
chính sự yên ổn ấy lại là nguồn khổ của họ? Trong tù ngục cũng có thanh
bình, nhưng thanh bình kiểu đó có đáng để sống không? Người Hy Lạp bị
bọn Cyclops nhốt trong hang cũng sống thanh bình trong khi chờ đợi đến
lượt mình bị ăn thịt. Nói rằng một con người tự dâng hiến mình mà không
đòi hỏi gì là điều ngu xuẩn không thể tưởng tượng nổi.
Một hành động như thế là bất hợp pháp và vô giá trị vì người làm việc đó
không minh mẫn. Nói một dân tộc mà làm như vậy có nghĩa cho họ là
những kẻ điên, và sự điên khùng không tạo nên quyền. Ngay cả khi một kẻ
có thể từ bỏ tự do của mình, hắn ta cũng không thể đem cho tự do của con
cái hắn. Chúng được sinh ra là những con người tự do. Tự do của chúng
thuộc về chúng, không ai có quyền xâm phạm đến. Trước khi chúng đạt
đến tuổi trưởng thành, người cha, nhân danh con cái, có thể đặt ra luật lệ để
bảo đảm sự sinh sống, phúc lợi của chúng, nhưng không thể hiến chúng
một cách dứt khoát và vô điều kiện. Một sự dâng hiến như vậy là trái với
thiên nhiên và vượt quá quyền làm cha. Vậy nên để hợp pháp hóa một
chính quyền độc tài, mỗi thế hệ dân chúng phải có quyền chấp nhận hay từ
chối chính quyền đó; nhưng, khi có được sự kiện này thì chính quyền đâu
còn là độc tài nữa. Từ bỏ quyền tự do là từ bỏ làm người, từ bỏ các quyền
của nhân loại, và cả những bổn phận của mình. Kẻ từ bỏ tất cả thì sẽ không
nhận được sự đền đáp nào. Sự từ bỏ như vậy không thích hợp với bản chất
của con người.
Tước đoạt tự do khỏi ý chí con người là tước đoạt đạo đức khỏi hành động
của kẻ đó. Cuối cùng, thật là một quy ước trống rỗng và mâu thuẫn khi ta
đặt một bên là quyền uy tuyệt đối và bên kia là sự phục tùng vô giới hạn.
Đối với một kẻ mà ta có quyền đòi hỏi tất cả, thì rõ ràng là ta không cần có
bổn phận nào đối với kẻ đó cả; và chỉ sự kiện đó thôi, một hành động mà
không có sự tương đương và bổn phận tương ứng, thì hành động đó có giá
