trị hay không? Bởi kẻ nô lệ có quyền gì đối với tôi khi mà tất cả những gì
hắn có đều thuộc về tôi, và ngay cả quyền của hắn cũng thuộc về tôi thì cái
quyền của tôi chống lại chính tôi là một điều không có ý nghĩa gì. Grotius
và những người khác tìm thấy trong chiến tranh một nguồn gốc khác của
chế độ nô lệ. Theo họ, vì kẻ chiến thắng có quyền giết kẻ bại trận, cho nên
kẻ bại trận chuộc lại sự sống bằng tự do của chính mình. Và quy ước này
lại hợp pháp hơn nữa vì nó làm lợi cho cả đôi bên. Nhưng rõ ràng cái gọi là
quyền giết kẻ chiến bại không phải là kết quả của chiến tranh. Con người,
khi sống tự do thời ban sơ, không có những mối giao tế đều đặn và thường
xuyên để tạo nên chiến tranh hay hòa bình; họ không thể tự nhiên mà trở
thành kẻ thù.
Chiến tranh được gây ra bởi những tương quan giữa sự vật chứ không phải
giữa người với người. Và bởi vì trạng thái chiến tranh không thể nảy sinh
từ các liên hệ cá nhân đơn giản, mà từ những liên hệ vật chất, cho nên,
chiến tranh riêng tư hay giữa người này với người kia, không thể xảy ra
trong trạng thái thiên nhiên, là nơi không có quyền sở hữu liên tục, hoặc
trong trạng thái xã hội nơi mọi thứ đều được đặt dưới quyền uy của luật
pháp. Các trận đánh tay đôi, tay ba, các cuộc đấu kiếm là những hành động
không tạo thành một trạng thái chiến tranh; còn đối với cuộc chiến giữa các
lãnh chúa, được Vua Louis IX của Pháp cho phép và sau đó bị Phong trào
Hòa Bình của Chúa cấm*,
chỉ là những lạm dụng của chế độ phong kiến,
một chế độ tự bản chất đã là một hệ thống phi lý, trái với các nguyên tắc
của luật tự nhiên và đi ngược với mọi nguyên tắc chính trị tốt đẹp.
Do đó, chiến tranh không phải là một quan hệ giữa người với người, mà là
giữa quốc gia với quốc gia; các cá nhân chỉ trở thành kẻ thù một cách tình
cờ, không phải với tính cách con người, cũng không phải với tính cách
công dân mà như những người lính1;
không phải với tính cách những
thành viên của hai quốc gia mà chỉ là những người tự vệ. Sau rốt, kẻ thù
của quốc gia này chỉ là quốc gia khác chứ không phải là con người; bởi
không thể có một tương quan thiết thực giữa những sự vật khác nhau hoàn
