khác. Đây là bí quyết hoạt động của guồng máy chính trị; chỉ có sự kiện đó
mới hợp pháp hóa được các cam kết dân sự, nếu không, chúng sẽ vô nghĩa,
độc đoán và có khả năng bị lạm dụng kinh khủng.
Chương 8: Trạng thái Dân sự
Sự chuyển biến từ trạng thái thiên nhiên qua trạng thái dân sự mang lại một
thay đổi rất lớn lao nơi con người; trong hành xử, công lý thay cho bản
năng đã đem đến cho con người giá trị đạo đức chưa từng có. Chỉ lúc ấy,
khi tiếng nói của bổn phận thay thế cho các thôi thúc vật chất và lòng ham
muốn, thì con người – cho đến bấy giờ hãy còn nghĩ đến bản thân – mới
nhận ra mình bị buộc hành động theo những nguyên tắc khác và phải lắng
nghe lý trí trước khi làm theo sở thích của mình. Trong tình huống này, tuy
anh ta phải hy sinh một vài thuận lợi từ thiên nhiên, nhưng anh ta lại thu
được nhiều lợi nhuận khác tốt hơn như: Khả năng được kích thích và phát
triển, ý tưởng được mở rộng, các xúc cảm trở nên cao thượng và tâm hồn
được nâng cao. Như vậy, nếu những lạm dụng tình huống mới không khiến
tình trạng của anh ta tồi tệ hơn khi còn trong tình huống cũ, anh ta bắt buộc
phải luôn cám ơn thời điểm hạnh phúc đã vĩnh viễn mang anh ta thoát khỏi
tình huống đó, và, từ một con vật ngu đần, thiếu sáng tạo, anh ta trở thành
một sinh vật thông minh, một con người.
Chúng ta hãy tóm lược toàn bộ vấn đề bằng những lời lẽ dễ so sánh. Cái mà
con người mất đi vì khế ước xã hội là tự do thiên nhiên và quyền vô giới
hạn trong những việc anh ta cố làm và làm cho bằng được; điều anh ta nhận
được là tự do trong văn minh và quyền sở hữu những gì anh ta có. Để tránh
sai lầm trong sự chọn lựa giữa cái này và cái kia, ta phải phân biệt rõ giữa
tự do thiên nhiên (chỉ bị ràng buộc bởi sức mạnh cá nhân) và tự do trong
văn minh (được giới hạn bởi nguyện vọng chung), giữa sự chiếm hữu (hệ
quả của sức mạnh hay là quyền của kẻ chiếm lĩnh đầu tiên) và tài sản (căn
cứ vào văn tự pháp lý).
