trật tự của một xã hội dân sự có thể có một luật lệ cai trị nào cho chắc chắn
và hợp tình hợp lý...” Trong cuộc hành trình này, Rousseau cũng như các
nhà tư tưởng trước ông như Thomas Hobbes và John Locke đều bắt đầu từ
nguyên thủy, nhận diện con người trong trạng thái thiên nhiên của nó. Mở
đầu chương thứ nhất, Rousseau viết: “Con người sinh ra được tự do, nhưng
ở đâu họ cũng bị xiềng xích.” Đối với Rousseau, tự do là điều kiện thiết
yếu để con người là một con người. Trong trạng thái thiên nhiên, mỗi con
người là chủ chính mình. Nhưng từng cá nhân không thể chống chọi với
thiên nhiên để tự tồn mà phải cùng chung sống với nhau hầu có đủ sức để
sống còn.
Từ xã hội sơ khai đầu tiên là gia đình, con người quần tụ thành những Cộng
đồng lớn hơn, nhưng trong Cộng đồng lớn hơn này cần phải có luật lệ để
điều hành trật tự sao cho phúc lợi và tự do của mỗi người vẫn được bảo
đảm. Câu hỏi được đặt ra là ai sẽ là “người” đặt ra những luật lệ này khi
mỗi cá nhân đều bình đẳng như nhau? Rousseau phủ nhận mô thức chính
quyền quân chủ do Grotius và Hobbes đề ra, và lý giải rằng một xã hội dân
sự hợp lý, hợp tình chỉ có thể được tạo nên bởi sự thỏa thuận của mọi người
tham gia; hay nói cách khác bởi một khế ước xã hội do mọi người cùng lập
nên và mọi người phải tuân thủ. Rousseau viết: “Cái mà con người mất đi
khi chấp nhận khế ước xã hội là sự tự do thiên nhiên và sự vô giới hạn
trong những việc anh ta muốn làm và những thứ anh ta muốn giữ khi chiếm
được; bù lại, cái mà anh ta nhận được là sự tự do trong văn minh và quyền
sở hữu chính đáng những gì anh ta có.” “Người” có thẩm quyền làm ra luật
để cai trị một Cộng đồng được lập nên bởi khế ước xã hội, theo Rousseau,
không ai khác hơn là tất cả mọi người cùng trao quyền đó cho một con
người nhân tạo gọi là “Hội đồng Tối cao” (Sovereign) bao gồm tất cả mọi
người; con người nhân tạo này khi được thành hình bởi khế ước xã hội có
đời sống và ý chí riêng. Ý chí riêng của con người nhân tạo này là ý chí của
cả tập thể, gọi là “ý chí tập thể” (general will). Ý chí này chỉ nhằm đạt tới
cái tốt chung cho cả Cộng đồng, chứ không phải là ý chí của mọi thành
