Nếu ta hiểu từ “dân chủ” theo đúng nghĩa của nó, thì chưa bao giờ có một
nền dân chủ thật sự; và cũng sẽ không bao giờ có. Bởi điều này trái với luật
tự nhiên khi một số đông cai trị và một số ít bị trị. Thật không thể tưởng
tượng được rằng dân chúng luôn tập họp lại để dành thì giờ của họ cho việc
công, và thật rõ ràng họ không thể tạo ra những ủy ban để thực hiện mục
đích ấy mà cơ cấu hành chánh không bị thay đổi.
Thật ra, tôi tin rằng ta có thể đưa ra một nguyên tắc như sau: Khi các chức
vụ của chính quyền được chia sẻ giữa nhiều cơ quan thì những cơ quan
gồm ít người, trước sau gì cũng sẽ chiếm những quyền lực cao nhất, chỉ vì
họ ở trong một vị trí có thể giải quyết công việc nhanh chóng, và như thế,
quyền lực tự nhiên rơi vào tay họ.
Ngoài ra, một chính quyền như vậy phải bao hàm biết bao nhiêu điều kiện
khó khăn! Trước hết đó phải là một quốc gia nhỏ, trong đó dân chúng có
thể tập hợp lại một cách dễ dàng và mỗi người dân có cơ hội làm quen với
nhau; thứ hai, những phong tục tập quán rất giản dị để tránh quá nhiều công
việc và gây nên những vấn đề nan giải; sau đó cần có sự bình đẳng rộng rãi
trong giai cấp xã hội và tài sản, nếu không thì sự bình đẳng trong quyền lợi
và quyền thế sẽ không tồn tại; sau hết, một xã hội có rất ít hay không có sự
xa xỉ – vì xa xỉ hoặc là kết quả của sự giàu có, hoặc nó làm cho sự giàu có
trở nên cần thiết; sự xa xỉ làm hư hỏng ngay lập tức cả người giàu lẫn
người nghèo: Người giàu hư vì lo tích lũy tài sản, người nghèo hư vì ham
muốn sự giàu sang; sự xa xỉ làm cho quốc gia vừa trở thành yếu nhược, lại
vừa trở nên kiêu căng, đồng thời làm mất hết các công dân của quốc gia, vì
một số đã trở thành nô bộc của một số [người giàu có] khác, và làm cho tất
cả công dân chạy theo thị hiếu của thời đại.
Đó là lý do tại sao một tác giả nổi tiếng đã lấy đức hạnh làm yếu tố căn bản
của nền Cộng Hòa; vì tất cả các điều kiện nêu trên không thể có được nếu
thiếu đức hạnh. Nhưng vì không đặt ra được những sự khác biệt rõ ràng,
nhà tư tưởng vĩ đại này thường thiếu chính xác, đôi khi khó hiểu và không
