lớn nhất; nhưng nó có tính cách nhất thời và có điều kiện, cho nên, các vị
vua không bao giờ thỏa mãn với nó. Những vị vua anh minh nhất cũng
muốn có khi được làm việc xấu mà không mất quyền cai trị; các nhà thuyết
pháp chính trị có thể nói bao nhiêu cũng được rằng: Sức mạnh của dân
chúng [chính] là sức mạnh của vua và quyền lợi của vua là làm cho dân
chúng trở nên sung túc, đông đảo và mạnh mẽ; [nhưng] các vị vua biết rõ
rằng việc này không đúng. Mối quan tâm đầu tiên của vua là muốn cho dân
chúng yếu hèn, khổ sở và không thể chống lại vua. Tôi công nhận rằng, nếu
thần dân luôn thần phục vua, thì lợi ích của vua sẽ là làm cho dân chúng
được mạnh, để cho sức mạnh này trở nên sức mạnh của chính mình, và làm
cho các nước láng giềng khiếp sợ; nhưng vì lợi ích chỉ là thứ yếu và phụ
thuộc, và sức mạnh không đồng nghĩa với sự thần phục, các nhà vua đương
nhiên luôn chọn lựa nguyên tắc nào có lợi cho họ nhất. Đó chính là điều mà
Samuel mạnh dạn nói cho dân Do Thái, và Machiavelli đã chứng minh rõ
ràng. Lấy tiếng là giảng dạy cho vua, nhưng chính Machiavelli đang giảng
dạy cho dân chúng [về bản chất của vua chúa]. Cuốn sách mang nhan đề
Quân Vương là cuốn sách dạy những người Cộng Hoà.
Về tổng thể, chúng ta thấy rằng nền quân chủ chỉ thích đáng cho các quốc
gia lớn, và việc này đúng khi chúng ta xem xét [bản chất của] chính nó.
Nền hành chính công càng lớn thì sự liên hệ giữa nhà vua và dân chúng
càng nhỏ, và đi gần đến sự bình đẳng, đến mức tỷ lệ còn là một trên một,
hay tuyệt đối bình đẳng như trong chế độ dân chủ; tỷ lệ này gia tăng khi
chính quyền thu hẹp lại, và nó đạt đến mức tối đa khi chính quyền nằm
trong tay của chỉ một người. Lúc ấy thì khoảng cách giữa nhà vua và dân
chúng quá lớn, và quốc gia sẽ thiếu sự hợp nhất. Để tạo một sự hợp nhất
như vậy phải có những cấp trung gian, phải có các ông hoàng, đại thần và
nhà quý tộc. Nhưng tất cả các sự việc này không thích hợp với một quốc
gia nhỏ, vì quá nhiều thứ bậc xã hội sẽ dẫn đến tình trạng suy sụp.
Tuy vậy, nếu cai trị tốt một quốc gia lớn đã là khó, thì nó lại càng khó hơn
khi được cai trị chỉ bởi một người; và ai cũng biết chuyện gì sẽ xảy ra khi
