Tôi cũng nên trả lời thêm rằng sự kết hợp của nhiều thành phố nhỏ thành
một thành phố lớn luôn là một chuyện xấu. Nếu mong muốn làm như vậy,
chúng ta sẽ không thể tránh được những điều bất lợi do sự kết hợp mang
lại. Nếu người dân chỉ muốn sống trong một nước nhỏ, thì ta cũng chẳng
cần phải nói cho họ biết các nước lớn có những sự lạm dụng [quyền hành]
lớn lao như thế nào. Nhưng làm sao những nước nhỏ có đủ sức để chống
chọi với các nước lớn; như trước đây các thành phố Hy Lạp chống cự với
vị Đại Vương, hay như gần đây các nước Hòa Lan và Thụy Sĩ chống cự với
Áo?
Tuy nhiên, nếu một quốc gia không thể thu gọn được trong những giới hạn
thích hợp, thì cần có một giải pháp: Đó là không thiết lập một kinh đô và di
chuyển trụ sở chính phủ từ thành phố này qua thành phố khác; lần lượt triệu
tập ở nơi đó các Hội Đồng Tỉnh, Bang của quốc gia.
Trải đều dân số trên cả nước, cho khắp nơi được hưởng đồng đều về quyền
lợi, đem đến cho mọi nơi sự sung túc và sự sống: Đó là cách làm cho quốc
gia trở nên cường thịnh và sự cai trị càng trở nên tốt hơn. Hãy nhớ rằng
thành vách của các thành phố được xây cất từ tàn tích nhà cửa của các vùng
nông thôn. Hễ thấy một lâu đài được dựng lên ở kinh đô là tôi thấy, trong
trí tôi, cả một vùng đồng quê bị tàn phá và bỏ hoang.
Chương 14: Hội đồng Tối cao tự duy trì bằng cách nào? (tiếp theo)
Ngay khi dân chúng được triệu tập một cách hợp pháp thành một tổ chức
tối cao, mọi quyền lực pháp lý của chính quyền hoàn toàn chấm dứt, quyền
hành pháp bị đình chỉ, và bản thân người công dân thấp kém nhất cũng
thiêng liêng và bất khả xâm phạm như bản thân vị quan chức cao cấp nhất;
vì ở đâu có người được đại diện thì đại biểu không còn cần nữa. Phần lớn
các vụ lộn xộn xảy ra trong các nghị hội ở [Cổ] La Mã là do [dân chúng]
không biết hay coi thường nguyên tắc này. Các chấp chính quan trong các
nghị hội chỉ là những chủ tịch của dân chúng; các bảo dân quan chỉ là
những chủ tịch viện; Nguyên lão Thượng viện không là gì cả.
