thường một cỗ xe chỉ cần mười sáu con kéo, nhưng để dự phòng, tôi mua
thêm bốn con nữa.
Giống bò Dulux thường thấp đi lại nhẹ nhàng, to chỉ bằng một nửa
giống bò Aphricanđerơ vẫn thường được dùng để kéo xe chở hàng nặng.
Loại bò bé này ít bị bệnh long móng hơn, dễ nuôi và có khả năng thích hợp
với những hoàn cảnh khó khăn nhất. Hơn thế, chúng có thể sống ở những
nơi mà giống bò Aphricanđerơ phải chết vì đói. Giống bò Dulux nhẹ nhàng
và đi nhanh, nếu không phải kéo quá nặng, một ngày chúng có thể đi được
năm dặm. Ngoài ra, chúng đã được thử thách nhiều vì đã từng đi ngang dọc
khắp Nam Phi. Vì vậy, trong một chừng mực nào đó, đàn bò của chúng tôi
đã được bảo đảm để không mắc thứ bệnh dịch vẫn thường làm chết cả đàn
khi chúng đi qua những thảo nguyên xa lạ. Còn để tránh bệnh phổi khủng
khiếp, tức là bệnh lao thì chúng đã được tiêm phòng trước. Để làm điều ấy,
người ta lấy dao cắt một tí da ở quãng cách cuống đuôi ba mươi phân rồi
lấy một tí phổi của con bò chết vì bệnh lao đắp vào đó. Một thời gian sau,
con bò ấy sẽ mắc bệnh lao, nhưng ở dạng nhẹ, dần dần cái đuôi sẽ chết và
rụng ở chỗ cắt, và như thế là con bò đã được miễn dịch. Tất nhiên là tàn
nhẫn khi cắt đuôi của con vật, nhất là ở những nước có quá nhiều ruồi muỗi,
nhưng biết làm thế nào được. Thà mất đuôi còn hơn mất cả đuôi lẫn bò.
Không có con bò thì cái đuôi chẳng dùng được vào việc gì, họa chăng để
phủi bụi. Nhưng dù sao cũng khá là buồn cười khi ta đi sau đàn bò và thấy
trước mặt mình một lúc hai mươi mẩu cụt thay cho hai mươi chiếc đuôi dài
tuyệt đẹp.
Sau khi vấn đề xe và bò được giải quyết xong, đến lúc phải nghĩ tới thực
phẩm và thuốc men, việc này cần phải được thảo luận một cách hết sức kĩ
lưỡng. Chúng tôi không được chở quá nặng, nhưng lại phải mang rất nhiều
thứ cần thiết cho một chuyến đi dài ngày như thế này. Rất may là hóa ra
thuyền trưởng Huđơ có biết ít nhiều về y. Bằng cách nào đó, có thời ông ta
đã từng học qua một lớp về y và phẫu thuật, và rồi sau đấy thỉnh thoảng vẫn
ứng dụng cái kiến thức của mình vào thực tế. Tất nhiên, ông ta không có
