Phản) là do Mạc phủ trực tiếp đứng ra quản hạt. Tuy nhiên, ngoài
Thiên chúa giáo, thực chất không phải các ngành học thuật, hệ tư
tưởng, tôn giáo khác đều bị đàn áp. Hơn nữa, cũng không hẳn Chu
Tử học đã định hình trong xã hội. Ở Trung Quốc người ta sử dụng
Chu Tử học cho các kỳ thi khoa cử, nên rõ ràng học phái này mang
đậm tính chất là học thuật dành cho giới quan lại (Quan học) và ở
Triều Tiên thì người ta lại cho Chu học là quốc giáo và bài trừ Phật
Giáo. Còn ở Nhật Bản thời Edo thì chúng ta không thấy chính sách
thống nhất về tư tưởng, tôn giáo. Có thể nói, đây là thời kỳ Bách
gia tranh minh của các hệ tư tưởng, tôn giáo khác nhau.
Ba luồng ý kiến đánh giá về thời cận thế
Trong bối cảnh đó, việc cần phải tổng kết về tình hình tư
tưởng, tôn giáo thời Edo như thế nào là vấn đề lớn cho chúng ta. Ở
đây sẽ phải để ý đến hai khía cạnh. Thứ nhất làsự biến đổi về đời
sống tinh thần của toàn thể xã hội. Thứ hai là mối quan hệ giữa
các hệ tôn giáo, tư tưởng.
Trước hết, chúng ta sẽ xem xét về đời sống tinh thần của toàn
thể xã hội. Để làm được điều đó thì phải suy nghĩ xem nên nhìn nhận
như thế nào về vị trí của thời cận thế trong toàn bộ chiều dài lịch
sử của Nhật Bản. Thông thường người ta cho rằng, cận thế là thời kỳ
quá độ của thời trung thế và cận đại, nên rất khó có thể xác định vị
trí. Trước đây nhiều khi người ta cho tất cả các thời kỳ đến trước
thời cận thế là Tiền cận đại và khẳng định chúng tách biệt so với
thời cận đại. Hơn nữa, người ta còn cho rằng, vào thời cận thế con
người ta bị mất tự do bởi quan hệ đẳng cấp khắc nghiệt của chế
độ phong kiến. Sang thời Meiji, chế độ đẳng cấp đó mới bị phá vỡ
và hình thành nên xã hội tư sản thời cận đại. Đã có rất nhiều nhà
nghiên cứu đứng trên lập trường của Chủ nghĩa Mác hay Chủ nghĩa
cận đại để phân tích xem xã hội và đạo đức phong kiến đã bị đả phá
như thế nào.
