đến thời lụi tàn và ngược lại chính Nhật Bản mới là nơi có nền văn
hóa ưu việt đã thấm sâu từ thời cổ đại và là trung tâm của văn minh.
Nếu nói đây là tư tưởng đã dẫn đến Chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi thời
cận đại thì có thể không thật chính xác, nhưng nếu sử dụng những
thuật ngữ này với nghĩa lỏng lẻo hơn một chút thì có thể thấy chúng
đều nằm trong cùng một phạm trù.
Chu Tử học và Thần đạo - Thần đạo Thùy Gia
Trong thuyết về Thần đạo của các Nho gia (Thần đạo Nho gia)
có ảnh hưởng lớn nhất là Thần đạo Thùy Gia của Yamazaki Ansai
(1618-1682). Ansai vốn là người xuất gia và tu hành ở núi Hieizan
và các chùa thiền, nhưng vào năm 25 tuổi lại hoàn tục và chuyển
sang Chu Tử học. Ansai từng nói: “Khi học Chu Tử tôi luôn hối lỗi.
Hối lỗi cùng Chu Tử và không còn gì phải hối cải khi đến với học
thuật của ông” và nghiêng tuyệt đối về tư tưởng của Chu Tử. Bởi
vậy, các trước tác khác của Ansai phần lớn là trích ra từ những câu
nói của Chu Tử, mà không triển khai được học thuyết riêng. Tuy
nhiên, chỉ qua điều này thì sẽ không thể khẳng định là ở Ansai
không có những sáng tạo riêng. Bản thân sự sùng bái Chu Tử đến
mức sa đà vào Chủ nghĩa phi duy lý đã là một sự không hiểu về Chu
Tử, người luôn có ý hướng theo Chủ nghĩa duy lý. Hơn nữa, để đưa ra
phương pháp thực hiện, Chu Tử xây dựng khái niệm Cư kính với tư
cách là tư thế của chủ thể và khái niệm Cùng lý để tìm hiểu bản chất
của các sự vật, hiện tượng bên ngoài, nhưng Ansai thì chỉđi sâu vào
khái niệm thứ nhất, tức là Cư kính. Từ quan niệm Kính nghĩa là khi
làm việc gì cũng phải thành tâm cung cẩn, Ansai đã nói: “Kính không
có gì phức tạp cả, nhưng lúc nào cũng phải tập trung và không được
vô tâm”, nghĩa là thể hiện quan niệm vô cùng khắt khe về luân lý
đạo đức. Đặc biệt vì ông coi trọng tính tuyệt đối trong quan hệ quân
thần, nên được nhiều phiên chủ tin cậy. Có thời ông còn được phiên
