đất có đúng hay không cũng đã được đưa ra tòa án. Đây không chỉ
đơn thuần là vấn đề luật pháp mà là việc cần hiểu khái niệm tôn
giáo được du nhập từ Âu Mỹ vào như thế nào và đòi hỏi nhìn nhận
lại khái niệm này.
Hơn nữa, về trường hợp đền thờ Yasukuni thì mặc dù sau bại
chiến mối quan hệ với chính quyền quốc gia đã bị cắt đứt,
nhưng danh sách những người chết trận vẫn được gửi liên tục từ Bộ y
tế và phúc lợi công cộng (Kōsei-shō) đến đền thờ Yasukuni, nghĩa
là mối quan hệ với chính quyền quốc gia vẫn được duy trì. Trong
một thời kỳ còn xuất hiện cuộc vận động quốc hữu hóa đền thờ
này, nhưng với Hiến pháp hiện hành thì rõ ràng điều này là không
thể. Tuy nhiên, đổi lại những cuộc viếng thăm của thủ tướng lại rất
được chú ý. Hơn nữa, để tránh sự phản đối từ nước ngoài, cũng có ý
kiến cho rằng nên xây dựng một nơi tưởng niệm những người hy
sinh trong chiến tranh khác ngoài đền thờ Yasukuni, nghĩa là
những tranh luận vẫn còn kéo dài cho đến tận hôm nay.
Như vậy, vấn đề chiến tranh và tôn giáo vẫn đang kéo dài dưới
nhiều hình thức cho đến tận ngày nay. Lý luận về trách nhiệm
chiến tranh của mỗi tôn giáo vẫn chưa thể nói là đã được làm rõ.
Những vấn đề như đền thờ Yasukuni có lẽ còn nhiều điều cần
giải quyết. Việc truy cứu trách nhiệm chiến tranh của các nước đối
với Nhật Bản ngày càng tăng đã chỉ rõ rằng chúng ta không thể quên
vấn đề chiến tranh như là một quá khứ đã qua. Ngày nay, cùng với
chiến tranh chúng ta còn phải mổ xẻ vấn đề vào thời hậu chiến sẽ
phải phán xét các hành động thời chiến như thế nào hoặc vấn đề
về những sự đứt quãng cũng như liên tục giữa thời chiến và hậu
chiến. Nghĩa là, đồng thời với trách nhiệm thời chiến chúng ta còn
phải mổ xẻ đến cả trách nhiệm thời hậu chiến.
Thời khắc bung nở của các vị thần
