Kostaky tiến vào các con đường làng Piatra, chân dính đầy bụi. Ông ta
muốn biết thử người ta có thay đổi gì chưa, nhưng đúng là vẫn các con
đường và khu đất cũ, ông ta tiếp tục đi, sung sướng nhìn lại cảnh cũ như là
ông ta không phải đi trên con đường bằng đôi chân mà bằng chính trái tim
của ông ta. Ông muốn cởi giày đi chân không: nhưng không cần thiết lắm,
ngay cả xuyên qua một lớp giày kiểu Đức có đóng đinh, ông ta vẫn cảm
thấy dưới lòng bàn chân con đường đất quen thuộc của làng Piatra, thứ đất
đai quen thuộc của ông ta ngày xưa. Kostaky tiến thêm, nhìn thấy ngôi nhà
đầu làng. Cũng như xưa không có gì thay đổi, cũng cái sân cũ, dù chung
quanh không có rào dậu. Cũng cái giếng ở giữa làng. Kostaky bỗng thấy
khát nước dữ dội và muốn nếm lại thứ nước ngon ngọt của cái giếng nầy.
Ông ta đưa tay mân mê thành giếng say sưa như lúc vuốt ve da thịt của một
người đàn bà. Kostaky sực nhớ có một cây liễu cạnh giếng bây giờ không
còn nữa. Ông ta nổi cáu: «Tại sao lại đốn cây liễu đi? Hay là tại nó đã chết
khô?»
Ông ta tiếp tục đi, mặt rầu rầu và lẩn thẩn: «Nếu họ đốn cây nầy đi thì
phải trồng cây khác chứ? Ở Piatra, giếng nào cũng có cây liễu bên cạnh cả».
Kostaky cầm chặt chiếc gậy trên tay, nhìn một lượt các ngôi nhà đang
chìm trong bóng tối. Ông ngửi thấy mùi cỏ thơm. Trong một thoáng, ông
định gõ cửa nhưng nghĩ lại ông thấy không nên để bị lộ diện, «Mình đã hứa
với Pillat là chỉ nhìn thôi. Để đêm sau cùng đi và xem kỹ hơn vậy».
Bước chân ông đi càng lúc càng nhanh. Bỗng ông dừng lại, ông vừa
thoáng thấy bức tường trắng nhà ông mà ông ao ước thấy lại bao lâu nay.
Ông dáo dác nhìn quanh. Đằng sau nhà ông là một khoảng đất trống. Ngày
xưa ở đó là nhà Pillat và Marie, căn nhà đã bị đốt cháy mất rồi. Kostaky
thầm nghĩ: «Chúng ta sẽ xây lại căn nhà khác, nhưng ông ta sực nhớ là
Marie không còn nữa».
Giữa hàng cây hạt dẻ, Kostaky phân biệt được bức tường trắng, mái nhà
xám và các cửa sổ nho nhỏ của căn nhà ông hồi xưa, căn nhà ở đó như một
