tích trữ được. Lần này, Pazzis sẽ tham dự. Phải, chúng tôi phải trốn khỏi
nơi đây.
Vaillant ốm nặng. Anh ấy hẳn là chỉ còn nặng ba mươi tám hay bốn
mươi kilô. Tôi yêu cầu có một thầy thuốc... Một bác sĩ xoàng, thực tế là
một y tá quân Việt, vài hôm sau tìm tới và làm ra vẻ quan trọng, anh ta
thăm khám cho vị đại tá khốn khổ của chúng tôi, người phải một mình vật
lộn với thần chết.
Langlais, suốt ngày nằm dài, lưng bị đau dữ dội. Anh ấy không ăn được
nữa, hoặc là ăn rất ít, từ chối cả cái thứ thuốc lá sợi mà chúng tôi thái nhỏ
và cuộn bằng tờ giấy lấy trộm được trong thứ món ăn tinh thần, một vài tờ
nhật báo “Nhân đạo” cũ từ nhiều tháng nay. Lemeunier, Lalande, cũng thế,
đi lại khó khăn và nằm dài trên tấm phản nhiều giờ liền. Miễn sao thời gian
bị giam giữ này không kéo dài quá lâu, nếu không đội ngũ của chúng tôi sẽ
thưa dần.
18 tháng sáu năm 1954... 18 tháng sáu 1940, lời kêu gọi của tướng De
Gaulle... Lời kêu gọi ấy giúp ích gì cho chúng tôi đây? Chúng tôi được
triệu tập đến một cuộc thao diễn lớn... Tất cả các tù binh của mọi trại giam
được tập trung lại, chúng tôi đi diễu hành trước các ống kính quay phim
của người Nga. Thật là một cảnh thê thảm! Tôi nắm chặt hai nắm đấm. Ở
nước Pháp, chắc chắn là họ bất cần và đang chuẩn bị kỳ nghỉ hè của họ.
Nước Pháp đáng thương, vô tư lự, bị đánh bại năm 1940, những đứa con
trai của Người, có lẽ là những đứa con ưu tú nhất, lại một lần nữa, sống lạc
lõng giữa rừng rậm của cái xứ Bắc Kỳ này.
Tôi gặp lại ở đây những người anh em bị bắt làm tù binh từ nhiều năm
nay, đức cha Jeandel, người bị bỏ lại trên đoạn đèo ở Tú Lệ, cậu Martial
trung thành của tôi, người đã trốn trại giam nhiều lần, bị bắt lại và hẳn chỉ
nặng tối đa bốn mươi kilô. Một vài hạ sĩ quan, họ đến ôm hôn tôi và tay
trung úy Allaire nhỏ nhắn của tôi... “Allaire, lẽ ra cậu đã có thể trốn được”.
