LỐI TƯ DUY CỦA NGƯỜI THÔNG MINH - Trang 39

Dù vậy, giả sử bạn cần dừng lại mua sữa trên đường về nhà. Để đến một
cửa hàng tạp hoá, bạn phải tiếp tục đi thẳng ở ngã tư đó và đi qua thêm vài
dãy nhà nữa. Khi bạn đến ngã tư, thói quen sẽ kích hoạt mục tiêu rẽ trái. Để
ngăn bản thân khỏi hành động rẽ đó, bạn phải sử dụng những nỗ lực cố tâm
để ngăn bản thân mình khỏi thực hiện hành động mang tính thói quen kia.
Nỗ lực mang tính ý thức đó có sự tham gia của thùy trước não, với chức
năng chính để ngăn cản hay kìm hãm các hành động.
Trong trường hợp lái xe về nhà từ chỗ làm, bạn sẽ mua sữa thành công nếu
bạn kìm hãm hành động rẽ trái và thay thế nó bằng hành động lái xe đến
cửa hàng. Thật không may là việc kìm hãm những hành động mang tính
thói quen rất tốn sức. Vì sẽ tốn sức để dừng một hành động, bạn sẽ tiếp tục
với hành động mang tính thói quen của mình nếu bị xao lãng. Nếu radio
phát một câu chuyện rất thú vị, bạn có thể trở nên quá say mê lắng nghe
câu chuyện. Khi đến ngã tư nơi phải đi thẳng, bạn sẽ không sử dụng những
hệ thống kìm hãm thói quen của mình vì bạn đang dồn hết tâm trí vào câu
chuyện trên đài. Sau đó, khi về tới nhà, bạn sẽ nhận ra rằng mình đã quên
mua sữa.
Khả năng kìm hãm những thói quen cũng bị đứt đoạn bởi áp lực, bởi các
khoảng thời gian dài tự kiểm soát và bởi sự ảnh hưởng liên tục của môi
trường lên hành vi của bạn. Thông thường chúng ta thấy những người đang
ăn kiêng hay gặp khó khăn trong việc thực hiện chế độ ăn nếu họ trải qua
một ngày tồi tệ. Trong bộ phim Máy bay có một đoạn hài hước, một trò lừa
phỉnh kinh điển của thể loại phim thảm hoạ, khi các phi công trên máy bay
bị bệnh và viên điều khiển dưới mặt đất phải tìm ra cách giúp những hành
khách hạ cánh an toàn. Trong suốt bộ phim, viên điều khiển tội nghiệp đã
phá vỡ chế độ ăn kiêng của mình, bắt đầu hút thuốc lại và cuối cùng tái
nghiện thói quen ngửi keo. Với bất kỳ ai, nhân vật trong phim hay con
người trong đời thực, áp lực làm cho hoạt động của thuỳ não trước suy yếu
và khiến việc dừng những hành động mang tính thói quen trở nên khó
khăn.
Trong những tình huống khác, bạn có thể phải dùng hết khả năng để kiểm
soát một hành vi mang tính thói quen nếu bạn bị tổn phí trí lực và/ hay thể