Ấy thế mà rươi lại không phải là một món ăn đắt đỏ. Một lọ mắm rươi,
nào có đáng bao lăm; nhưng có ai đã từng xa vắng cố đô lâu ngày, bặt tin
nhạn cá, mà một buổi sáng bất thần có người gửi đến cho một lọ mắm rươi
nho nhỏ gói vào trong mảnh giấy bóng kính màu hồng thì mới có thể quan
niệm được hết cái đẹp của rươi và tất cả thi vị của đất nước tiềm tàng trong
đó.
Không cần phải thư từ gì kèm theo dài dòng. Chỉ một chữ nhỏ thôi và
một lọ mắm, người nhận được quà có thể mủi lòng, chảy nước mắt vì có lẽ
không có thứ quà gì nhắc nhở ta nhiều kỷ niệm đằm thắm và sâu xa đến thế.
Nước ta là một nước sống bằng nghề nông, mà rươi là một sản phẩm của
ruộng đất bao la Bắc Việt, cũng như là cốm.
Nhưng mà ở xa nhà thấy cốm thì lòng chỉ buồn nhè nhẹ, thấy ruốc hay
trà mạn sen thì lòng nặng nhớ nhưng mà vẫn vui tươi, tại sao cứ thấy rươi
thì lại buồn rã rượi?
Tôi nghĩ tại cốm, tại trà, tại ruốc... là những quà phong lưu mà đẹp cao
sang, nhưng rươi thì trái hẳn đẹp một cách quê mùa, bình dị, đẹp cái mảnh
đất hiền hòa của xứ sở ta.
Trông thấy cốm, ta nhớ đến những dải thóc nếp hoa vàng man mác, có
những cô gái vừa hái vừa làm; trông thấy trà mạn sen, thấy ruốc, ta nhớ đến
những người mẹ già thương con, những cô em gái thương anh, những người
yêu thương người yêu, ngồi giã ruốc, sấy chè gửi cho nhau; nhưng đến món
mắm rươi!...
Màu vàng tái của mắm rươi nhắc ta nhớ lại màu đất của đồng ruộng mịn
mỡ, làm cho ta yêu mà như đau nhói ở tim, vì hình ảnh của những người
làm ruộng chân lấm tay bùn ở dưới mưa dầu nắng lửa. Nhớ anh em khôn
xiết, thương đồng bào bao nhiêu! Ăn một miếng mắm ở phương xa, bao
nhiêu là kỷ niệm đất nước cũng đi theo luôn vào lòng mình: người khách
