Nếu các bộ tộc Anh điêng hiện đang ở miền trung lục địa Mĩ có đủ năng
lượng để tự mình văn minh hoá, thì có thể họ cũng thành công. Vốn ở trình
độ cao hơn các tộc mông muội bao quanh, họ dần dần có thêm sức mạnh và
kinh nghiệm, và khi người châu Âu xuất hiện tại biên thuỳ của họ, khi ấy có
thể nếu không giữ được độc lập thì ít nhất họ cũng được thừa nhận quyền
đất đai và nhập vào với những kẻ chiến thắng. Nhưng nỗi bất hạnh của
người Anh điêng lại là họ gặp gỡ với cái dân tộc văn minh nhất, và tôi muốn
nói thêm, cái dân tộc tham lam nhất trên địa cầu này, trong khi họ vẫn còn
đương ở trình độ bán khai; họ đã nhận vào trong các thiết chế của mình
những người đến đó để làm thầy, và họ đồng thời nhận được cả sự áp chế lẫn
ánh sáng văn minh.
Vốn sống trong tự do của rừng thẳm, người Anh điêng Bắc Mĩ có cuộc
sống khốn cùng, nhưng lại không cảm thấy mình thua kém bất kì ai. Khi anh
ta muốn thâm nhập vào hệ thống thứ bậc xã hội của người da trắng, anh ta
chỉ có thể ở bậc thấp nhất thôi. Vì với tư cách kẻ dốt và nghèo, anh ta rơi
vào chốn ngự trị của khoa học và giàu sang. Sau khi đã sống một cuộc đời
xông pha xáo trộn, tràn đầy những nỗi khổ và hiểm nguy, song đồng thời
cũng ngập tràn xúc động và cao thượng
, anh ta phải cam chịu một cuộc
sống bình lặng, tối tăm và suy sụp. Kiếm miếng ăn nuôi thân bằng những
công việc nặng nhọc giữa cảnh ô nhục, anh ta nhìn thấy đó chính là kết quả
duy nhất của cái nền văn minh được người ta khoe khoang.
Và ngay kết quả đó anh ta cũng chưa chắc đã cầm nắm được.
Khi người Anh điêng bản địa định bắt chước người châu Âu láng giềng và
cũng canh tác đất đai như họ, họ liền thấy mình phải vào cuộc cạnh tranh cơ
cực. Người da trắng biết hết những bí ẩn của nghề nông. Người Anh điêng
khởi nghiệp vụng về thô kệch vào một nghệ thuật họ chẳng biết gì sất.
Người này không ngừng làm ra những vụ mùa lớn, anh kia nỗ lực bao nhiêu
cũng chỉ nhặt nhạnh được chút ít hoa trái của đất.
Người châu Âu sống giữa những cư dân mình hiểu biết hết cả con người
và các nhu cầu.
