chào đời, được nuôi nấng, được dạy dỗ, trước hết, tiên sinh có phủ nhận
tiên sinh là con cái, tôi tớ của chúng tôi không, cả tiên sinh lẫn tổ tiên tiên
sinh? Nếu vậy tiên sinh có nghĩ chúng ta có quyền chia sẻ công bằng, bình
đẳng về quyền hạn, bất kể cái gì chúng tôi làm đối với tiên sinh, tiên sinh
cũng có quyền làm đối với chúng tôi không? Về quyền hạn tiên sinh không
bình đẳng với thân phụ, tiên sinh cũng không bình đẳng với chủ nhân, nếu
tiên sinh có chủ nhân; tiên sinh không được phép phản ứng bất kể cái gì
thân phụ hay chủ nhân làm với tiên sinh, cãi lại nếu họ chửi mắng, [51a]
đánh lại nếu họ đánh đập cũng như với nhiều thứ khác. Tiên sinh có nghĩ
tiên sinh có quyền chống lại xứ sở và luật pháp xứ sở không? Nếu nghĩ là
công bằng, hợp lý chúng tôi tìm cách hủy hoại tiên sinh, phần mình tiên
sinh cũng sẽ cố gắng hết sức hủy hoại chúng tôi luật pháp và xứ sở để trả
đũa không? Là người vốn quan tâm tới đạo đức tiên sinh có sẽ nói tiên sinh
có quyền làm vậy không? Hay quá ư thông thái tiên sinh quên không nhận
ra so với bố mẹ, ông bà, tổ tiên thành quốc là thực thể cao cả, khả kính,
thiêng liêng, quý báu hơn cả [b] thần linh và nhân vật tiên sinh tôn thờ?
Tiên sinh có nghĩ tiên sinh phải tôn kính, nhường nhịn, chiều chuộng xứ sở
hơn bố đẻ khi xứ sở nổi nóng, cáu giận với tiên sinh không? Tiên sinh phải
một là thuyết phục, hai là chiều lòng làm bất kể cái gì xứ sở đòi hỏi, im lặng
chịu đựng bất kể cái gì nếu xứ sở ra lệnh tiên sinh chịu đựng, dù bị đánh
đập hoặc bỏ tù, nếu thành quốc đưa vào chiến tranh để bị thương, bị chết,
tiên sinh cũng phải làm theo. Làm thế là đúng, tiên sinh không được
nhường bước, không được rút lui, không được rời vị trí. Trong chiến tranh,
ngoài tòa án và khắp nơi, tiên sinh phải làm bất kể cái gì thành quốc yêu
cầu, [c] hoặc thuyết phục thành quốc theo bản chất của công bình là thế
nào? Nhưng sử dụng bạo lực là can tội bất hiếu với cha mẹ, làm vậy lại
càng can tội vong ân bội nghĩa gấp bội đối với thành quốc. Chúng ta đáp lại
thế nào hở Crito, luật pháp nói phải hay không?
C. Ta nghĩ luật pháp nói phải.
