vậy, thế nào là thiên nhiên? Trọng tâm chuyển dịch từ thiên nhiên tới con
người dẫn đến việc tìm hiểu vấn đề tâm lý con người: tâm trí con người,
cung cách cư xử của con người, tìm hiểu lý luận, đạo đức, tâm lý, chính trị,
thi ca. Bước tiếp theo, đặc biệt hơn, chú trọng vấn đề đạo đức: cực điểm của
toàn thiện là gì, mục đích và cứu cánh của cuộc đời là thế nào? Đạo đức trở
thành đề tài chính yếu; luận lý và siêu hình lui về địa vị phụ trợ để giải
quyết vấn đề luân lý, đạo đức. Sau cùng là vấn đề Thượng đế hay Tạo hóa,
liên hệ của con người với Thiên chúa hay Hóa công vấn đề thần học, và
cũng như lúc bắt đầu, triết học Hy-lạp kết thúc với
tôn giáo.
1. Vấn đề đầu tiên đề cập là thời kỳ tiền biện sư (Sô-phít) kéo dài từ năm
585 đến giữa thế kỷ V TCN. Triết học buổi đầu hướng tới thiên nhiên, đa
phần chủ trương vật hoạt luận, quan niệm thiên nhiên sinh hoạt như con
người; nghiêng về bản thể, triết học tìm hiểu bản chất sự vật; chủ trương
nhất nguyên, triết học lý giải hiện tượng ngoại giới bằng nguyên tắc đơn
thuần; có vẻ giáo điều, triết học cho rằng tâm trí con ngưới có khả năng giải
quyết vấn đề thế giới. Phát sinh trong bối cảnh cục bộ, triết học giai đoạn
bừng nở trong vùng Ionia, đảo Sicile, mạn nam nước Ý.
2. Thời kỳ biện sư, thuộc thế kỷ V, là thời kỳ chuyển tiếp. Suốt thời gian đó
thái độ hồ nghi phát triển, không tin trí năng con người có thể giải quyết
vấn đề thế giới, đồng thời giảm thiểu niềm tin đối với quan niệm và định
thế cổ truyền. Phong trào tỏ vẻ hoài nghi, cực đoan, thách đố, lãnh đạm
hoặc phản biện đối với suy tư siêu hình; tuy nhiên, thay vì đi vào đường
trừu tượng, lại lớn tiếng kêu gọi chú ý vấn đề con người, đòi hỏi như điều
kiện cần thiết, tìm hiểu chi li vấn đề nhận thức, vấn đề đạo đức, phong trào
mở đường đi vào thời kỳ Socrates. Athens là quê hương của giai đoạn khai
sáng phát triển lần này phong phú gấp bội, nhiều trường phái triết học như
hoa mùa xuân nở rộ.
