hai một trở thành hai, trong khi tách ra mỗi một là một, hai một không là
hai. Và bản nhân cũng không tin khi một vật bị chia, sự chia là nguyên nhân
khiến vật đó trở thành hai, [b] bởi bây giờ nguyên nhân trở thành hai là tình
trạng đối nghịch, vì hai vật để gần và cộng với nhau, nhưng bây giờ tình
trạng là vật này bị lấy đi và tách khỏi vật kia. Bản nhân cũng không thể
thuyết phục bản thân hiểu vật thể hoặc bất kể cái gì hình thành như thế nào
để trở thành một; tóm lại, hiểu tại sao sự vật xuất hiện, tàn lụi hoặc tiếp tục
hiện hữu theo phương pháp tìm hiểu này. Vì thế cuối cùng bác bỏ, bản nhân
mày mò tìm ra phương pháp của mình.
Một hôm bản nhân nghe người đọc cuốn sách bảo là của Anaxagoras [c]
khẳng định Trí Tuệ điều khiển và là nguyên nhân của mọi vật thể. Bản nhân
hoan hỉ chấp nhận luận thuyết; bản nhân thấy xem ra hợp lý Trí Tuệ là
nguyên nhân của vạn vật; bản nhân tự nhủ nếu sự thật là vậy, Trí Tuệ sẽ đặt
để, sắp xếp mỗi vật thể theo cung cách tuyệt hảo hơn hết. Nếu muốn khám
phá nguyên nhân của mỗi vật thể cá biệt, tại sao sinh ra, tại sao tàn lụi hoặc
tại sao tồn tại, ngô bối phải khám phá [d] cung cách tuyệt hảo để vật thể tồn
tại, tác động, chịu tác động theo bất cứ cung cách nào. Căn cứ vào chuỗi
suy tư, tiền đề này, con người chỉ cần tìm hiểu cái gì tốt đẹp và thích hợp
hơn hết đối với vật thể này hoặc vật thể khác. Sau đó đương nhiên con
người cũng sẽ biết cái gì tồi tệ hơn hết, vì đó là phần của hiểu biết tương tự.
Nghĩ đến đề tài bản nhân vui sướng khôn xiết. Bản nhân thầm nghĩ bản
nhân đã tìm thấy trong Anaxagoras vị thầy uy tín giảng giải nguyên nhân sự
vật đúng như lòng mong ước, [e] bản nhân hy vọng trước hết ông sẽ nói cho
hay trái đất dẹt hay tròn, sau đó ông sẽ tiếp tục giải thích chi tiết cho biết tại
sao tất yếu lại như thế, nói cho tường cái gì tuyệt vời, và tuyệt vời hơn hết
là trái đất mang hình thù đó. Nếu ông nói trái đất là trung tâm vũ trụ bản
nhân nghĩ ông sẽ cắt nghĩa tỉ mỉ trái đất ở vị trí đó là tuyệt vời; nếu ông
trình bày điểm này rõ rệt, bản nhân sẵn lòng không bao giờ muốn biết
nguyên nhân nào khác. [98a] Bản nhân cũng sẵn sàng theo cách tương tự
tìm hiểu mặt trời, mặt trăng và thiên thể khác, tốc độ tương đối, quỹ
đạo cùng mọi hiện tượng liên hệ tới vật thể vừa kể, đồng thời lắng nghe ở
