thế, dù bị không ưa, song vẫn giữ vững chủ trương, ông phản đối việc đem
mấy tướng chỉ huy ra xử tội, vì bão táp dữ dằn nên không thể cứu vớt thủy
thủ tan tác trong trận hải chiến ở Arginusae. Khi Athens bại trận, Sparta
thắng trận, chế độ dân chủ sụp đổ, chế độ quả đầu lên thay, cầm đầu là Ba
Mươi Bạo Chúa, ông cũng bị đám này ghét bỏ do từ chối tham gia chiến
dịch tàn sát và khủng bố. Trong đời sống thường nhật cư xử nhân từ, nhận
thức sâu sắc, tính tình hòa nhã, tất cả biến ông thành mẫu người dễ thương.
Người yêu sự thật, người sống lương thiện quý mến; thân hữu, đệ tử kính
trọng như thánh nhân. Trái lại, do thái độ ngay thẳng, cương trực ông cũng
khiến người ưa lươn lẹo, chuộng bề ngoài trong cách sống cũng như cách
nghĩ hậm hực ghét bỏ.
Theo nghề cha ít lâu ông bỏ ngang vì cảm thấy “thiên hướng muốn tìm hiểu
chính mình bằng cách hỏi han người khác” thôi thúc khôn nguôi. Do vậy
ông có thói quen chuyện trò với đủ hạng người thuộc đủ thành phần, cả đàn
ông lẫn đàn bà, ở ngoài đường, trong chợ, giữa phòng tập thể dục, bàn luận
đủ thứ đề tài: chiến tranh, chính trị, hôn nhân, tình bạn, tình yêu, nội trợ,
nghệ thuật, thương mại, thi ca, tôn giáo, khoa học, và đặc biệt đạo đức.
Không có cái gì thuộc về con người xa lạ với ông. Cuộc đời vui buồn, hay
dở, xấu tốt, sướng khổ, với đủ nét vẻ trở thành đề tài ông tìm hiểu ngọn
ngành, song mọi khía cạnh của thế giới khách quan ông để nằm im nguội
lạnh không đụng tới; ông nói ông không học hỏi được gì từ ngọn cây hay
tảng đá. Tế nhị và mẫn cảm, mau lẹ nhận ra lý luận có mùi mậu luận, ông
khéo léo lèo lái cuộc chuyện trò trở lại tâm điểm vấn đề. Mặc dù hiền lành,
thật thà, hay bông đùa, pha trò, song ông cũng khoái moi móc thói hư tật
xấu của thời đại, châm chọc vẻ bề ngoài rỗng tuếch bằng mũi kim dí dỏm.
Cư xử với ai, trong hoàn cảnh nào ông cũng biểu dương đức tính ông hằng
rao giảng: ông là người tiết độ đáng kể, tâm hồn hào hiệp, tính tình cao
thượng, lối sống đạm bac, phục sức giản dị, thái độ nhẫn nhục khác thường.
Cuôc đời kéo dài bảy mươi năm trên trần gian, chứng kiến thế sự thăng
trầm, thay ngôi đổi chủ, cảnh tượng lên voi xuống chó, chém giết đẫm máu,
